Stormloop op 110-jarige Chrissemeuje in Holterhoek

In haar geboortejaar 1849 werd Willem III koning der Nederlanden, nadat zijn vader Willem II plotseling was overleden. De liberaal Johan Rudolph Thorbecke, nu beschouwd als grondlegger van het parlementaire stelsel in Nederland, trad aan met zijn eerste kabinet. Niet dat baby Christina uit Holterhoek daarvan veel gemerkt zal hebben.

De oudste inwoonster van Nederland werd ze uiteindelijk. Christina Karnebeek-Baks, vooral bekend onder haar naam Chrissemeuje in het dialect, vierde in het najaar van 1959 zelfs nog haar 110de verjaardag. En eigenlijk was ze ook gedurende bijna drie jaar de oudste levende persoon op heel de wereld, maar dat wist destijds niemand in de lage landen. Het werd pas veel later bekend. Door het overlijden van de 109-jarige Italiaanse Rosalia Spoto begin 1957 werd Chrissemeuje de oudste mens ter aarde.

Ze woonde haar hele leven in hetzelfde huis in de Eibergse buurtschap waar ze werd geboren. Het moet een klein wereldje zijn geweest. Zou ze in die 110 jaar ooit grote plaatsen als Enschede, Arnhem of Amsterdam bezocht hebben? Waarschijnlijk kwam ze niet verder dan winkels en de katholieke kerk in het naburige Eibergen. Want diepgelovig was ze beslist. Bij haar 109de verjaardag werd een mis opgedragen in haar woonstee en kreeg ze na de plechtigheid felictaties van pastoor B.W.A. Kaeter.

Ze staat weer in de schijnwerpers, Chrissemeuje. Dat komt doordat het Gelders Archief de Holterhoekse heeft ontdekt toen een vrijwilliger haar tegenkwam bij werkzaamheden voor het project ‘Met oprechte deelneming’, waarmee Gelderse overlijdensakten uit de jaren vijftig ontsloten moeten worden. Meteen werd ook verder gespeurd naar bijzonderheden van de boerenvrouw uit de buurtschap die 110 jaar werd. Dit leidde tot een weblog op de site (geldersarchief.nl).

Ongelofelijk wat allemaal voorviel in haar 110 levensjaren. Om iets te noemen: de introductie van de telefoon, de auto, de radio, de televisie, de film, de typemachine, electriciteit, de stofzuiger, het strijkijzer en plastic, aanleg van waterleiding en riolering, ontstaan van de wereldhandel, de Russische revolutie, twee wereldoorlogen, de atoombom en op de valreep de opkomst van de rock-’n-roll. Wat zou Chrissemeuje er zelf van nabij van meegemaakt hebben?

Vooral in haar slotjaren trok ze veel aandacht.Na de viering van haar 106de verjaardag op 2 oktober 1955 viel in een krant te lezen: ‘Nog nooit was het daar aan de grens bij Holterhoek, waar normaal vrijwel geen verkeer komt, zo druk als deze dag’. Zo’n tweeduizend personen verschenen naar schatting op het feest. De lokale politie trof maatregelen om overlast in de buurt te verhinderen. Haar verjaardag zorgden bovendien voor een stormloop van journalisten. Zelfs het televisiejournaal rukte uit met camera’s. Verslaggevers noteerden dat de zeer oude vrouw bij gunstig weer wandelingetjes maakte door haar tuin en in het huishouden nog meehielp bij het doppen van boontjes en het schillen van aardappelen. Foto’s uit het Anefo-archief zijn daarvan het bewijs.

Op haar laatste verjaardag, de 110de, kreeg ze vrijdag 2 oktober 1959 een taart en persoonlijke felicitaties van koningin Juliana in een korte, eigenhandig geschreven brief: ‘Met hartelijke gelukwensen’. Daarnaast ontving Chrissemeuje een tv-toestel. De Volkskrant noemde haar ‘een nationaal monument’.

Ook het roemruchte bioscoopjournaal van Polygoon wijdde een reportage van 57 seconden aan de mijlpaal voor de Holterhoekse. De vaste nieuwslezer Philip Bloemendal sprak met zijn kenmerkende stemgeluid de tekst in. Hij meldde dat het dorpje Eibergen met veel vlagvertoon stilstond bij de historische dag voor heel Nederland. Gelijktijdig wapperde in beeld de nationale driekleur aan de Grote-straat. Vrouwelijke familieleden spanden zich aan een buitentafel in om de vele wenskaarten te sorteren. Hun mannen kwamen er minder positief af: ze sloegen in een schuurtje bier en sterke drank achterover. Ze hadden ‘andere bezigheden’, omschreef Bloemendal het verbloemend.

Hij constateerde dat de huiskamer van de oude vrouw ’s middags veel te volgepakt was. De Polygoon-spreker ter afsluiting: ‘Daar ontkom je niet aan als je zoveel familiegeneraties moet ontvangen, met dit nichtje in de vijfde graad als jongste bezoekster’. Op haar schoot zat de tweejarige Sylvia Nijvolder.

Ze was voor deze gelegenheid speciaal opgemaakt, maar ze zag er niet goed uit. Helemal in zichzelf gekeerd binnen een afgeladen zitkamer vol vrolijke gasten, leek het. Ze hoestte in een zakdoek. Was dat niet een voorteken? Immers, vijf dagen later stierf Chrissemeuje. Kon ze al die drukte wel aan? Ze bleek op haar verjaardag al verkouden en was sindsdien bedlegerig. Eerst liet haar toestand zich niet ernstig aanzien, meldde het Haarlems Dagblad op donderdag 8 oktober, maar woensdagmiddag trad plotseling een verslechtering in en overleed ze ’s avonds. Chrissemeuje stond met haar 110 jaar wat de vrouwen betreft op eenzame hoogte, stelde de krant vast.

Bekijk het nieuwsitem uit 1959 hier.