Almeloër met IQ van 65 was loopjongen voor criminelen, in Twente is hij veilig

Hans Kok is geboren in de Schilderswijk in Den Haag en bleef lang in de Randstad wonen. Onder meer bij de dak- en thuislozenopvang. Vier jaar terug verhuisde hij weloverwogen naar het oosten van het land. In het huis van bewaring kwam hij tot dat inzicht. ,,Ik zat vanwege een geweldsdelict. Maar snapte toen ineens: ik word als loopjongen gebruikt voor criminelen. Ze lieten me klusjes opknappen.”

„In de Randstad was ik nooit aan dat milieu ontkomen. Ik ben snel beïnvloedbaar. Daarom zocht ik in de gevangenis iemand die me uit de situatie kon helpen. Afkicken van de drugs en alcohol hoefde niet. Ik was recreatief gebruiker. Hier in Almelo is het rustig. Beter voor mij’’, vertelt Kok. Hij heeft geen werk of dagbesteding. De vijftiger heeft als hobby een internetradiostation.

Hans Kok woont begeleid bij Aveleijn aan de Wondedwarsweg in Almelo. In het wooncomplex met 32 cliënten is 24 uur per dag begeleiding. Medewerkers helpen met dagindeling, geldzaken, lichamelijke verzorging, boodschappen en gezonde voeding. ,,Ik kan bedenken wat ik ’s avonds kan eten. Maar in de winkel koop ik wat anders.’’

Hans Kok mag van geluk spreken dat hij goede zorg heeft bij Aveleijn. Dat hebben niet alle licht verstandelijk beperkten(lvb-ers) in Twente. Zorgbemiddelaar Sandra Abbink van gehandicapteninstelling De Twentse Zorgcentra: ,,Sinds de gemeenten in 2015 via de Wet Maatschappelijke Ondersteuning nieuwe zorgtaken zoals de begeleiding van lvb-ers op hun bordje hebben gekregen, komen deze mensen eerder terecht bij maatschappelijk werk, een vrijwilliger of wijkcoach dan in de gespecialiseerde, tweedelijnszorg. Dat is zeker niet per definitie fout. Maar soms is de hulp te licht.”

Dat kan tot uiting komen in explosief gedrag en gebruik van alcohol en drugs. Gamen komt ook op. Wijkteams herkennen de problematiek niet altijd. Of ze onderschatten de problematiek, stelt Sandra  „Toen de doelgroep nog onder de AWBZ viel, waren ze eerder in beeld. Nu komen ze vaak pas bij ons terecht, als het thuis helemaal uit de hand is gelopen.’’

De Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland is het eens met deze kritiek, maar wijst erop dat de situatie per gemeente verschilt. De ene lokale overheid heeft meer kennis is huis dan de andere. Toch staat de VGN nog steeds achter het idee dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor de zorg dichtbij.

Aveleijn wijst op haar goede samenwerking met de gemeente. Daar is inderdaad niet altijd de juiste expertise. Maar de lijnen met Aveleijn zijn kort. ,,Het krijgen van zwaardere ondersteuning is wel lastiger. Dat speelt bij jongeren die volwassen worden. En cliënten met een verstandelijke handicap die ook psychiatrische hulp nodig hebben, krijgen minder geestelijke gezondheidszorg’’, zegt woordvoerder Elles Kamp.

Humanitas Twente helpt licht verstandelijk gehandicapten. Ze worden gekoppeld aan een getrainde vrijwilliger voor bijvoorbeeld thuisadministratie of opheffen van een sociaal isolement. Maar die hulp is altijd tijdelijk. De organisatie is erop ingericht dat mensen zich na een jaar zelf redden. ,,Terwijl een leven lang ondersteuning nodig is. De lvb-ers zijn er de dupe van dat bij de transitie in 2015 het geld voor langdurige begeleiding is wegbezuinigd’’, zegt Humanitas-voorzitter Hans Kok, toevallig naamgenoot van de Aveleijn-cliënt.

Humanitas overweegt om een nieuw project te beginnen voor langdurige zorg. Voorzitter Hans Kok: ,,Dat is bijzonder. Humanitas werkt alleen kortdurend. Dat we daar van gaan afwijken, doen we alleen omdat een groep tussen wal en schip valt.”

Hoe groot de groep lvb-wers is, weet bijna niemand. Ook al omdat ze zelf onder de radar blijven als ze geen hulp aanvragen. De VGN zegt dat 2,2 miljoen Nederlanders zwakbegaafd zijn (IQ tussen 70 en 85). Bij ernstige problemen met sociale redzaamheid worden ze licht verstandelijk beperkt genoemd.

Cliënt Hans Kok van Aveleijn is blij dat hij bij begeleiding heeft. ,,Niet dat het altijd goed gaat. Ik ben twee keer geflipt. Toen gooide ik mijn ramen in. Maar mijn middelengebruik heb ik grotendeels onder controle. Op twee terugvallen na, in tien jaar. Dat was vroeger wel anders. Het is een fijn idee dat ik iemand kan aanschieten als ik ergens mee zit. Zonder dat, voel ik me gestrest.’’