Het land dat anno nu perfect binnen de lijntjes kleurt

Na de dood van Rutger Hauer werd de beroemde fietsscène uit Turks Fruit heftig rondgepompt op Twitter. De kunstenaar die als vrije vogel door de Amsterdamse binnenstad rijdt, zijn jonge vrouw achterop kirrend van plezier, alle verkeersregels schendend maar ze zijn gelukkig - zo gelukkig samen…

De tweets waren vervuld van een verlangen naar de vrijheid van toen. Eén persoon in mijn timeline koppelde het in negatieve zin aan het klimaatoffensief van Greta Thunberg, het Zweedse meisje dat van het redden van de wereld haar levensdoel heeft gemaakt. De missie van Greta leidt volgens hem tot een verbods- en gebodscultuur waarin een vrije vogel als Rutger Hauer het loodje legt.

Dat is wellicht wat overdreven maar we zijn absoluut in een wereld verzeild geraakt waarin de vrije geest uit de jaren 60/70 met een lampje moet worden gezocht. Waar is de nieuwe Robert Jasper Grootveld die het klootjesvolk provoceert? Waar is een volstrekt onafhankelijke mediapersoonlijkheid als Henk Terlingen die ooit uit de radiostudio werd verwijderd door een stel agenten, omdat hij niet gehoorzaamde aan de eis van de baas dat de Lockheed-affaire in die uitzending onbesproken zou blijven? Wanneer staat er weer een regisseur op als Paul Verhoeven die zich stoort aan god noch gebod, die zijn budget zwaar overschrijdt maar met Floris wel een serie voor de eeuwigheid maakte? Waar is het nieuwe Ekseption dat klassieke meesterwerken als Air van Bach in een ander jasje duwde, dwars tegen alle conventies in? Waar is een minister als Henk Vredeling die zich niet liet knevelen door woordvoerders en een gruwelijke hekel had aan verhullend taalgebruik en politieke clichés?

We zijn anno nu in alle opzichten het land dat perfect binnen de lijntjes kleurt. We hebben de kunstenaar verdoofd en de mens geplet in een regeltjescultuur. De digitale revolutie heeft dat nog verergerd. We moeten overal bereikbaar zijn voor onze collega’s en vrienden. We raken verward in een bureaucratisch bos als we een beroep op de overheid moeten doen. We moeten ons afval scheiden en als het aan de klimaatvoorvechters ligt, moeten we ook nog elke twee weken onze bandenspanning controleren. De gedachte dat we een samenleving hebben gecreëerd waarin we onszelf niet meer kunnen zijn, groeit en dat leidt ongetwijfeld tot protest.

Er kan geen verschil van mening bestaan over de vraag of we ons leven moeten aanpassen. Doen we dat niet dan zal de wereld als gevolg van de klimaatverandering op een kwade dag worden geconfronteerd met rampen en ellende. Dat is geen nieuwe wetenschap, dat constateerde de Club van Rome al in 1972. Moralisme werkt in dit proces echter verstikkend. Zo’n filmpje uit Turks Fruit toont een lichtheid van het bestaan die we nog zo zelden ervaren. Niet alleen de klimaatdiscussie kan wel wat omdenken gebruiken, ons hele leven lijkt te zijn gevuld met een reeks bedreigingen, tegenslagen en wat dies meer zij. Het is dat we voetballende Oranjevrouwen en hardfietsende landgenoten hadden, maar anders was dit de zomer van de eikenprocessierups, de ondraaglijke hitte, de snoek die zomaar kinderen bijt in een Drentse plas en de dreiging van een oorlog tussen het Westen en Iran geweest. Kortom, allemaal ellende.

Dit wetende is het geen wonder dat de mens glimlachend kijkt naar Rutger Hauer en Monique van de Ven, zwierend op een omafiets door Amsterdam, boze autochauffeurs ontwijkend, pardoes al rijdend een ijsje afpakkend van een brave burger en door de open deur de slijterij binnen fietsend. Wat verlangen we naar het onbezorgde leven!

André Vis is  voormalig hoofdredacteur van De Twentsche Courant Tubantia.