Auto te water! Deze tips kunnen levens redden

Een gele Citroën Saxo staat op de rand van het zwembad. In de auto zitten drie mensen netjes in de gordel, hun gezichten strak gespannen. De Franse stadsauto begint te rollen en duikt met een plons het water in. Terwijl de motorkap vrijwel direct onder het oppervlak verdwijnt, komen de inzittenden in actie: ramen rollen naar beneden, gordels gaan los en de passagiers komen via de raamopeningen naar buiten. Ze zijn kletsnat, maar veilig. Er kan weer gelachen worden.

,,We doen deze auto-te-water-trainingen ongeveer 80 keer per jaar'', verklaart Joost van Huijkelom, medeoprichter van de Stichting Auto te Water. ,,Zo laten we mensen al jarenlang voelen hoe het is om met een auto te water te raken. Eigenlijk zou iedereen zo'n cursus moeten doen, het is heel leerzaam. Mocht je ooit in het echte leven het water in rijden, dan heb je dit in ieder geval al meegemaakt.''

Maurice Christensen, duikspecialist bij de Veiligheidsregio Haaglanden, is het met Van Huijkelom eens. ,,Persoonlijk vind ik het een goed idee om zo'n watertraining op te nemen in de rijopleiding. Al blijft een dergelijke oefening bij ideale omstandigheden vooral een leuk dagje uit; het ontsnappen uit een auto in een helder zwembad, bij een aangename temperatuur, is heel anders dan in een donker kanaal vol troebel water. Die realiteit zien wij bij veel waterongevallen.''

Hoewel een zorgvuldige registratie van waterongevallen in Nederland ontbreekt, blijkt uit rapportages van de verschillende veiligheidsregio's dat dit soort ongevallen toeneemt. Er zouden ook steeds meer dodelijke slachtoffers te betreuren zijn. Hulpverleners vermoeden dat die ontwikkeling grotendeels te wijten is aan de toenemende afleiding van bestuurders, zoals het gebruik van de smartphone achter het stuur of het bedienen van de radio of navigatie tijdens het rijden.

Uit onderzoek van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) blijkt bovendien dat de veiligheid van wegen langs water beter kan: 'Aangezien ongeveer de helft van de overleden personen bij dit soort ongevallen niet omkomt door verdrinking maar door verwondingen, zijn preventieve maatregelen gewenst. Het wegontwerp moet adequaat zijn, bijvoorbeeld door afschermingsconstructies in bochten en verharding van bermen.'

Simpelweg goed opletten en niet met je mobiel rommelen kan dus vaak al voorkomen dat je het water in rijdt. Maar wat als het toch misgaat? Ontsnappen doe je in alle gevallen, bijvoorbeeld ook wanneer je ondersteboven in het water terechtkomt, via een stappenplan (zie kader).

Verder voorkomt een goede voorbereiding veel ellende. Van Huijkelom: ,,Ik zeg tegen mijn cursisten: zorg dat je weet waar in jouw auto de airbags zitten. Na een botsing zijn die misschien niet in actie gekomen, maar het kan zijn dat ze door de klap wel onder druk staan. Dan moet je ze absoluut niet aanraken.''

De tweede tip: ,,Leg een goede veiligheidshamer in je auto. Vroeger werd geadviseerd om de deuren open te doen, tegenwoordig raden we dat juist af. Door een open portier schept een auto veel water, waardoor hij kan kantelen. In plaats daarvan moet je zo snel mogelijk je ramen openen: doorgaans blijven elektrische ramen een tijdje functioneren in water, maar met zo'n 'lifehammer' de ruit intikken werkt sneller. Stop hem niet in je deurvak of je dashboardkastje, maar maak hem vast aan de dakbekleding zodat iedereen erbij kan in geval van nood. Het is misschien niet mooi, maar wel veilig.''

Het SWOV-veiligheidsrapport geeft een vergelijkbaar advies, net als duikspecialist Christensen: ,,De snelste manier om slachtoffers te bergen is via de raamopeningen. We zouden het publiek beter moeten voorlichten over waterongevallen, dus ook over het nut van veiligheidsuitrusting. Ik vergelijk lifehammers met rookmelders: na spotjes en campagnes daarover was het publiek beter op de hoogte van brandpreventiemiddelen en het nut daarvan.''

Overigens, voor mensen die zelf willen helpen als ze getuige zijn van een waterongeval geldt altijd: bel eerst 112 om de hulpdiensten te waarschuwen en blijf altijd je gezond verstand gebruiken bij een reddingspoging. Ga bijvoorbeeld alleen het water in als je zelf goed genoeg kunt zwemmen. Denk aan je eigen veiligheid!

Over gevaar in water gesproken: hoe zit het met het toenemende aantal elektrische auto's? Zijn die niet levensgevaarlijk bij contact met water? Joost van Huijkelom maakt zich daar inderdaad zorgen over. ,,Elektrische auto's zijn een serieus risico. Het probleem is dat we niet weten waar we goed aan doen als al die batterijen in het water liggen. Wij hebben daar met meerdere brandweerkorpsen in Nederland over gesproken en er is nog te weinig over bekend. Er is geen algemeen protocol en een bedrijf als Tesla maakt geen testresultaten openbaar.''

Toch zien Maurice Christensen en zijn collega's nog geen zorgwekkende taferelen in de praktijk. ,,Wanneer een elektrisch voertuig in het water belandt, zijn de gevaren voor bijvoorbeeld onze duikende collega's nihil. De kans op elektrocutie is nauwelijks aanwezig, dat werkt in open water heel anders dan in een badkuip. Zeker als de auto onbeschadigd te water raakt.''

De officiële handleidingen voor hulpverleners ondersteunen dit beeld: in water leveren beschadigde accu's of blootliggende kabels geen verhoogd risico op, hoewel de richtlijnen het sterk afraden om zulke onderdelen aan te raken. Zodra de auto eenmaal op de kant staat, is er wel kans dat er brand ontstaat in het accupakket, of dat aanwezigen giftige gassen inhaleren.

Volgens Christensen weten de hulpdiensten precies hoe ze bij elk automodel te werk moeten gaan. ,,Daarvoor gebruiken we ons Crash Recovery System. Daar tikken we het kenteken van de betrokken auto in en zien we exact wat de gevaarlijke plekken zijn.''

Navraag bij diverse autofabrikanten leert bovendien dat elektrische modellen vaak over extra veiligheidsvoorzieningen beschikken. Caroline Kjellin, software-expert van de elektrische Volvo XC40 P8: ,,Wij hebben de auto zo geprogrammeerd dat het accupakket wordt losgekoppeld na een aanrijding. Bovendien zijn alle onderdelen met hoge voltage extra goed geïsoleerd en waterbestendig gemaakt.''

Tesla doet hetzelfde en deelt informatie met hulpdiensten via Emergency Response Guides, waarin ook de risico's bij tewaterlating staan beschreven. 'Bij onze modellen is geen grotere kans op elektrische schokken als ze in het water liggen', stelt Tesla. 'Uit voorzorg adviseren we hulpverleners wel om beschermende kleding te dragen.'