Aangifte tegen Rijksmuseum na handhaven term ‘bersiap’: ‘Racistisch en stigmatiserend’

In de Nederlandse geschiedschrijving wordt met ‘bersiap’ een periode (oktober 1945 tot begin 1946) na de Tweede Wereldoorlog aangeduid, waarin Indonesische vrijheidsstrijders geweld pleegden tegen Nederlanders, Indische Nederlanders en pro-Nederlandse groepen zoals Molukkers en Chinezen. Exacte cijfers zijn er niet, maar naar schatting zijn daarbij duizenden doden gevallen.

Het Rijksmuseum kwam onder vuur te liggen toen de Indonesische gastcurator Bonnie Triyana in NRC aankondigde dat de term ‘bersiap’ (‘sta paraat’ of ‘wees waakzaam') niet gebruikt zou worden in de tentoonstelling ‘Revolusi!’ over de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd, vanwege de racistische ondertoon. ‘Omdat bij het begrip ‘bersiap’ altijd primitieve, ongeciviliseerde Indonesiërs als daders van de gewelddadigheden worden opgevoerd, wat niet geheel vrij is van rassenhaat', schreef Triyana.

Dat leidde tot veel ophef onder de slachtoffers van de bersiap. De Federatie Indische Nederlanders (FIN) dreigde aangifte te doen. Het Rijksmuseum kwam daarop terug op dat besluit. ,,Wij leggen de term bersiap uit en voorzien hem van historische context”, zei directeur Taco Dibbits in Het Parool.

De stichting Comité Nederlandse Ereschulden (KUKB), die opkomt voor slachtoffers van Nederlands kolonialisme, doet nu aangifte van discriminatie en groepsbelediging tegen het Rijksmuseum, directeur Dibbits en curator Harm Stevens.

‘Het Rijksmuseum gaat willens en wetens door met het gebruik van een term die Indonesiërs op een koloniale wijze stigmatiseert’, schrijft voorzitter Jeffry Pondaag in een verklaring. ‘Het hele concept van de bersiap voedt het racistische cliché dat Indonesiërs beestachtige wilden zijn. De term wordt ook gebruikt om het kolonialisme te legitimeren door te praten in de trant van: waar twee vechten hebben twee schuld.’

_{Tekst gaat verder onder de afbeelding.}

De stichting ziet de Nederlandse aanwezigheid in die periode als ‘bezetting’. Er was dan ook geen sprake van een ‘etnische strijd’ maar van een ‘vrijheidsstrijd tegen een buitenlandse bezetter'. Door de term te gebruiken worden de Indonesische slachtoffers ‘uitgewist’, aldus KUKB. 

De stichting wijst erop dat er in die periode geen sprake was van ‘eenzijdig geweld’ van Indonesische kant, maar dat ook veel slachtoffers vielen onder Indonesiërs, onder meer door een bombardement op Soerabaja. Ook was het Indonesische geweld een gevolg van Nederlandse provocaties, stelt de stichting.

Het Rijksmuseum heeft kennisgenomen van de aangifte en wacht verder af.

Het Comité Nederlandse Ereschulden voerde eerder met succes rechtszaken tegen de Nederlandse staat namens nabestaanden van Nederlands geweld in Indonesië, zoals bij het bloedbad in Rawagede. Daarnaast zwengelde Pondaag ook de discussie over het gebruik van de Gouden Koets aan. De koets ligt onder vuur vanwege de beeltenis op het paneel Hulde der Koloniën die verwijst naar he slavernijverleden.

Onlangs liet het koningspaar weten ‘voorlopig’ niet in de Gouden Koets te stappen. Het koninklijke voertuig zal ‘pas weer kunnen rijden als Nederland daar klaar voor is’. En dat is nu niet het geval, zei koning Willem-Alexander. ,,Onze geschiedenis bevat veel om trots op te zijn. Tegelijkertijd biedt ze ook leerstof om fouten te erkennen en in de toekomst te vermijden.” 

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: