Waren de Syrische broers Aziz en Fatah  A. hooggeplaatste leden van terreurgroep Jabhat al-Nusra en betrokken bij zeventien moorden en martelingen? Of zijn het twee oorlogsvluchtelingen die terecht asiel kregen in Nederland en hier een nieuw leven probeerden op te bouwen in Amsterdam en Bergeijk?

De rechtbank in Rotterdam buigt zich sinds vandaag zeven dagen lang over die vraag in een van de meest spraakmakende terreurprocessen van de afgelopen jaren. Vooral Aziz A. kwam meerdere keren in het nieuws. Hij werd in 2017 door Syrische vredesactivisten herkend in het Amsterdamse debatcentrum De Balie, ze noemden hem toen ‘een voormalig IS-strijder'. A. gaf daarna een interview aan de Volkskrant  en Nieuwsuur waarin hij ontkende bij IS te hebben gezeten.

In 2018 worden Aziz (35), en zijn broer Fatah (44), alsnog opgepakt. Aziz werkt dan in een café in Amsterdam. Fatah woont met zijn gezin in Bergeijk en heeft een broodjeszaak in Eindhoven. Het Openbaar Ministerie verdenkt hen ervan betrokken te zijn geweest bij een andere terreurgroep in Syrië, Jabhat al-Nusra, dat lang gold als het lokale filiaal van Al-Qaeda. 

Aziz komt daarna weer in het nieuws in januari 2019, dan wordt plots de Nederlandse journaliste Ans Boersma Turkije uitgezet. Zij blijkt een relatie met Aziz te hebben gehad en als de Nederlandse justitie bij de Turken informatie over Boersma opvraagt, wordt de correspondente van Trouw en het Financieel Dagblad direct het land uitgezet.

Bij tussentijdse zittingen is al gebleken dat het OM Aziz A. ziet als een belangrijk man binnen Jabhat al-Nusra, hij zou onder meer een tijdje ‘emir’, de baas, van de groep in de Syrische stad Raqqa zijn geweest. Hij zou in 2012 ook betrokken zijn geweest bij het met automatische wapens doodschieten van minstens zeventien mensen in een bus bij de plaats Al Shuhail, zo stelde het OM woensdagochtend in de rechtbank. Aziz werd lang afgeluisterd door inlichtingendienst AIVD. In een van die gesprekken zegt hij ‘Nederland dingen te willen laten zien die het nog nooit gezien heeft'. 

De advocaten van Aziz (Peter Plasman) en Fatah (Bart Nooitgedagt) stellen dat er nauwelijks echt bewijs in het dossier zit. Plasman: ,,Het is een vijver waar je heel veel uit kunt vissen.” Nooitgedagt: ,,Ik kan hier wel zeven alternatieve scenario’s aan u voorhouden. Daar heb je geen fantasie voor nodig. Er is hier te veel ruis en te weinig duiding. Ik zie geen concreet bewijs: geen foto’s, geen mensen die zeggen: dit en dat heeft hij gedaan.”

Aziz A. stelt in het begin van het verhoor door de rechter dat hij door inlichtingendienst AIVD naar de bijeenkomst in De Balie is gestuurd. Het tv-interview met Nieuwsuur dat hij daarna deed overlegde hij ook met de AIVD.  Volgens Aziz werd hij door de inlichtingendienst geworven als informant nadat hij in 2016 werd opgepakt op verdenking van witwassen. ,,Daar was geen bewijs voor, maar op het politiebureau werd ik benaderd door de AIVD.” 

De Syriër zegt 1,5 jaar als informant te hebben gewerkt. ,,Ze wilden veel dingen van me. Dat ik contact zou leggen met mensen in Syrië, mensen die bij Jabhat al Nusra  zaten of bij Ahrar al-Sham. Ik heb niet gevraagd waarom ze dat wilden, maar ze beloofden me er wel geld voor. Ik heb toen gezegd: ik kan alleen geld aannemen als ik iets voor jullie kan betekenen.” Uiteindelijk, stelt Aziz, heeft hij alleen zijn reiskosten vergoed gekregen.

Hij zou 1,5 jaar lang een keer per twee weken met de dienst hebben gesproken. ,,In hotels, in Haarlem. Een van de AIVD-mensen heette Vincent. We spraken over alles, vooral over Syrië. Ik was een soort informant. Maar ik had ook het idee dat ik geen keus had, dat ik moest meewerken omdat ik met een verblijfsvergunning in Nederland  woonde. Na februari 2018 hield het op, nadat ik een interview aan de Volkskrant en Nieuwsuur had gegeven.” De  AIVD nam daarna volgens hem afstand. ,,Ze wilden ook dat ik contact zou leggen met mensen van Jabhat al-Nusra in Turkije, dat wilde ik niet.”

Aziz stelt dat hij in Syrië ‘nooit lid is geweest van welke organisatie dan ook'. Hij kent wel twee kopstukken van Jabhat al Nusra. Hij zat samen met hen in de gevangenis, voor de burgeroorlog begon, de twee vormden na hun vrijlating Jabhat al Nusra. ,,Toen heb ik ze nog een keer ontmoet in Noord-Syrië, maar heb me nooit bij hen aangesloten.”

Of Aziz nu wel of niet samenwerkte met de geheime dienst, de AIVD had in ieder geval wel zijn huis volgehangen met afluisterapparatuur. De rechtbank hield de Syriër vandaag veel van die afgeluisterde gesprekken voor. Daarin gaat het over wagens, wapens, geluidsdempers en kopstukken van terreurgroepen. Ook zegt hij een keer: ‘Al Nusra ís Aziz'.  ,,Dat klinkt allemaal wel alsof u er bij was", aldus de rechter. 

Aziz zegt dat dat niet zo is. Soms ‘probeerde hij dingen uit te leggen over hoe het in Syrië was'. ,,En sommige dingen zei ik omdat ik iemand die bij mij logeerde weg wilde hebben.” Hij wil dat de rechter ook naar de gesprekken van andere dagen luistert. ,,Dan zult u begrijpen wat ik bedoel.”

In een ander getapt gesprek zegt hij dat Ans Boersma in zijn iPad heeft gekeken, toen ze samen waren in Istanbul. ,,Toen zag ze mij op Twitter, waar ik contact houd met de jongens. Ze was van slag.” Azizs broer Fatah vraagt aan Aziz: ,,Heb je ook verteld over de moorden in Homs?” Aziz: ,,Ik heb gezworen nooit meer te slachten, geen man, geen vrouw, niemand.” Ook dat gaat volgens Aziz over iets anders.

Azizs broer Fatah kwam vandaag kort aan het woord. Het is nog onduidelijk welk bewijs het OM precies tegen hem heeft. Toen de correspondent van de Volkskrant in 2019 naar Tabqa, de geboorteplaats van de broers, ging, sprak ze er getuigen die Fatah herkenden als de man die bij een gevangenis van Jabhat al-Nusra een leidinggevende rol had. In die gevangenis werd gemarteld en er verdwenen mensen. Het OM is zelf niet in Syrië geweest, maar heeft wel het Volkskrant-verhaal in het dossier gestopt. Volgens Aziz komen de getuigen uit het verhaal uit een rivaliserende stam die hen proberen zwart te maken.

Fatah wilde weinig zeggen: ,,Ik wacht in mijn cel al twee jaar op een usb-stick waarop alle afgeluisterde gesprekken staan. Als ik ze niet ken, kan ik er toch ook niet op reageren?”

De zaak gaat donderdagochtend weer verder. Er zijn in totaal zeven zittingsdagen uitgetrokken.