Droge akker met bonen afgelopen zomer. Als het de komende weken ook droog blijft, starten sommige boeren het groeiseizoen met een beregeningsverbod. © Koen Verheijden

Boeren en waterschappen bezorgd: het is nu alweer veel te droog

Na het uitzonderlijk droge jaar 2018 gaan we de komende weken op dezelfde voet verder met weinig tot geen neerslag. En dat heeft impact, want het grondwaterpeil is nog lang niet op alle plekken in Nederland weer als vanouds. ,,Dit zou de boeren parten kunnen gaan spelen.’’

Marlies Van Leeuwen 19-02-19, 20:00 Laatste update: 20-02-19, 11:03

Het zou kunnen betekenen dat in sommige gebieden de boeren het groeiseizoen, dat start op 1 april, direct aftrappen met een beregeningsverbod. Dat is ongebruikelijk, laat de Unie van Waterschappen weten. Als dit voorjaar ook nog eens droog verloopt, maken vooral akkerbouwers en fruittelers in Zeeland zich zorgen.

Het is de vraag hoe we in het zuidoosten van het land aan voldoende water komen
Esther de Snoo, Landbouworganisatie LTO

De droogte van 2018 laat nog zijn sporen na. Want hoewel de dijken volgens de waterschappen goed zijn hersteld en in de laaggelegen delen van Nederland de watervoorraad weer op peil is, is het neerslagtekort nog niet op alle plekken is ingelopen. ,,Je ziet in de zuidwestelijke kleigebieden - Zeeland, West-Brabant en Zuid-Holland - dat de grond verzilt is door het lage grondwaterpeil, dat is niet zomaar opgelost en aangevuld. En ook in de hoger gelegen zanderige gebieden in het zuidoosten, afgelopen zomer de Sahara van Nederland, is het de vraag hoe we aan voldoende water komen’’, zegt woordvoerder Esther de Snoo van landbouworganisatie LTO. ,,Het te lage grondwaterpeil geeft nu niet direct problemen, maar bij een droog voorjaar mogelijk wel.’’

En de kans dat de neerslagtekorten de komende weken worden ingelopen, is niet zo groot. Dirk-Siert Schoonman, dagelijks bestuurder van waterschap Vallei en Veluwe, zag afgelopen weekend al dat het weer droger wordt in plaats van natter. Geen neerslag plus warm zonnetje betekent immers verdamping. ,,Als het droger wordt de aankomende weken, kan het grondwaterpeil zich niet aanvullen. Dan krijg ik wel zorgen over het aankomende groeiseizoen.’’

Miezerbuitje

Droog blijft het nog wel even, voorspelt meteoroloog Raymond Klaassen van Weerplaza. ,,Als ik kijk naar de verwachting voor de komende twee weken, dan zie ik geen neerslag van betekenis, misschien een miezerbuitje hier en daar. Pak ik de experimentele verwachting erbij, dat een beeld geeft tot half maart, dan zie ik dat het te droog en te zacht is voor de tijd van het jaar.’’

Het ziet er naar uit, zegt Klaassen, dat de droge periode nu weer wordt opgepikt waar die eind november eindigde. Dat wordt veroorzaakt door hogedrukgebieden, die afgelopen weekend en ook weer komend weekend storingen op afstand houden. ,,Die stormen over de oceaan onze kant op, maar die worden door zo'n hogedrukgebied naar IJsland en Scandinavië gestuurd.’’

Uitstellen

Met die voorspelde droogte staan vooral delen van Noord-Brabant, Twente en de Achterhoek – de zogenaamde hoge zandgronden - voor een uitdaging. Op die plekken is er nog een flinke achterstand op de normale grondwaterpeilen, soms wel een meter lager. Bij sommige waterschappen zijn daarom nog altijd de uitzonderlijke maatregelen van afgelopen zomer van kracht. Boeren kunnen nog niet overal beregenen met oppervlaktewater of grondwater. In Limburg wordt boeren zelfs gevraagd om het bewerken van hun land, dat officieel sinds vrijdag weer mag, nog even uit te stellen in de hoop dat het grondwaterpeil zich nog verder hersteld.

Dat er een nieuwe periode van droogte in het verschiet ligt, baart Esther de Snoo van LTO Nederland enigszins zorgen. ,,Boeren zijn vakmensen die met veel verschillende weersomstandigheden om kunnen gaan, maar dat de droogte van vorig jaar nog niet is hersteld kan hen wel parten gaan spelen. Een voldoende vochtige grond is belangrijk voor zaad en jonge plantjes om te kunnen kiemen en groeien.’’ Overigens is het voor de ‘opstartfase’ van het zaaien wel fijn dat het niet zo nat is. ,,Een natte grond rijdt je sneller kapot.”

Het grondwater zit soms zo laag, dat boeren er niet eens bij kunnen.
Dirk-Siert Schoonman, waterschap Vallei en Veluwe

Alles bij elkaar levert een erg ongebruikelijke situatie op. ,,Soms is het grondwaterpeil zo laag dat zelfs de gewassen er niet bij kunnen’’, weet waterschapsbestuurder Schoonman, die binnen de Unie van Waterschappen over de droogte gaat. In zijn eigen gebied, dat 37 gemeenten in Utrecht en Gelderland omvat, zijn pas sinds een halve maand alle sloten en beken weer vol met water.

Normaal wordt er in de winter vooral gewerkt aan het voorkomen van wateroverlast. Maar nu zorgen waterschappen ook juist voor het vasthouden van water. Stuwen en duikers staan daarom nog op ‘zomerstand’, zodat het water niet naar een lager gelegen gebied stroomt. ,,Het is lastig, want we willen ook niet met natte voeten zitten als er ineens wél een hoosbui is’’, zegt Schoonman. ,,In overleg met terreinbeheerders en boeren zijn we aan het kijken hoe we de bodem zo gezond mogelijk kunnen krijgen. Grond met veel wortels en holle ruimten werkt als een spons die het water opvangt en afgeeft.’’

Kijk hier naar een terugblik op het weer van 2018: