We stellen militaire missies vooraf altijd te rooskleurig voor. Er zijn geen schone oorlogen, aldus militair-historicus Christ Klep. © Pix4Profs/Marcel Otterspeer

‘Gebrek aan eigen toezicht in Irak onthutsend’

Nederland beschikte in 2014-15 over te weinig betrouwbare informatie bij de strijd tegen Islamitische Staat in Irak, aldus onderzoek van NRC. ,,Vooral het gebrek aan eigen toezicht vind ik onthutsend’’, zegt militair-historicus Christ Klep.

Hans van Zon 28-11-20, 15:30

In 2014 schaarde Nederland zich met F16’s bij de strijd tegen Islamitische Staat in Irak. De gevechtsvliegtuigen bestookten stellingen van de extremisten vanuit de lucht. Toenmalig minister Hennis van Defensie sprak namens het kabinet de verzekering uit dat Nederland daarbij ‘een goede informatiepositie’ had. Er mochten immers geen burgerslachtoffers vallen. Niet dus. Uit een reconstructie van NRC (met medewerking van de NOS) blijkt dat de ‘informatiepositie’ verre van goed was. Er vielen ook burgerdoden, onder wie ten minste 74 bij een aanval op een bommenfabriek van IS in Hawija.

Bent U verrast over het gebrek aan deugdelijke informatie?

Christ Klep: ,,Het beeld van een goede informatievoorziening wordt doorgeprikt. Daar hebben we natuurlijk bij andere missies ook last van gehad. Maar ik vind het eigenlijk wel onthutsend dat we zelf veel te weinig controle hadden op alle informatie. In alle commandocentra hadden we pas in 2015 één vertegenwoordiger om eigen afwegingen over risico’s van aanvalsvluchten te kunnen maken. Zo’n ‘Red Cart Holder’, een jurist van defensie, beoordeelt de waarde en de gevaren van alle door derden aangereikte informatie. De politieke claim dat we altijd voor juiste beoordelingen konden terugvallen op eigen officieren is dus niet waargemaakt.’’

Volgens u stellen politici militaire missies voor aanvang altijd te rooskleuriger voor. U noemt dat de val van het wensdenken.

,,In tegenstelling tot bijvoorbeeld de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk leggen we in Nederland meer nadruk op het morele aspect. Militaire missies worden hier goed verkocht om die te kunnen laten doorgaan. We willen wel oorlog maar geen slachtoffers. Dan krijg je vooraf onterecht de verzekering dat het veilige missies betreft, met geringe kans op burgerdoden. Maar dat is onzin. Er zijn geen schone oorlogen. Er kan altijd iets ergs gebeuren, door toeval, gebrek aan informatie of verkeerde inschattingen. Als deze missies politiek aan de orde komen, moeten we meer tegengas geven. Om te voorkomen dat we verwachtingen scheppen die we niet kunnen waarmaken. We hebben om de zoveel tijd kennelijk iets nodig om ons met de neus op de feiten te drukken. Dit keer is het Hawija.’’

Een tekort aan mankracht en middelen wordt genoemd als onderdeel van het informatieprobleem. Dat moet U bekend in de oren klinken?

,,Te weinig mankracht en middelen is een chronisch probleem waarmee onze strijdkrachten de laatste 10 tot 15 jaar kampen. Aan de ene kant willen we graag meedoen aan militaire missies - politiek én militair gezien want we waren er trots op dat we ook in Irak een gloednieuw type Amerikaanse bom mochten gebruiken. We hoorden daarmee bij de militaire elite. Aan de andere kant ontbreekt het aan voldoende mankracht en middelen om de verwachtingen te kunnen waarmaken. We hebben moeite om F16’s in de lucht te houden, we hebben moeite om zorg te dragen voor adequate informatie betreffende oorlogshandelingen.’’

Welke andere lessen moeten we hieruit trekken?

,,Ik ben bang dat dit soort discussies zich nog vaak gaan herhalen, zolang we het hebben over ‘nul burgerslachtoffers’. Ook in discussies achteraf. Over de vraag hoeveel burgerslachtoffers er zijn gevallen. Daarbij schort het opnieuw aan goede informatie. De geschiedenis leert dat het in vijf procent van alle oorlogshandelingen mis gaat. Dat is nog een lage inschatting. Welnu, in Irak is er sprake geweest van 2000 keer Nederlandse wapeninzet en volgens de officiële cijfers zou het in vier gevallen zijn misgegaan. Dat lijkt me wel erg weinig, dat zou uniek zijn. Ik twijfel daar dus aan. Ook bij het gebruik van supermoderne wapens, hoe slim ook, kunnen er burgerslachtoffers vallen. Daarom is het zo belangrijk om op basis van goede informatie zoveel mogelijk ‘nevenschade’ te voorkomen.’’