Het gaat zelden echt fout met Nederlandse legerhelikopters

De ernstige ongelukken in recente jaren treffen vooral de zogenaamde Apache-helikopters. Dat zijn gevechtshelikopers die specifiek zijn gebouwd om aan het front te opereren en dodelijk geweld uit te oefenen. De NH90 is naar aard een andere helikopter en wordt op zee doorgaans ingezet om mensen te vervoeren, patrouilles te vliegen of om reddingsacties mee uit te voeren of te oefenen.

In maart 2015 kwamen twee Nederlandse vliegers om door een ongeluk met een Apache-helikopter in Mali. Een onderdeel in het besturingssysteem van de helikopter faalde. De oorzaak van het falen lag in het ontwerp van het component, aldus de onderzoekscommissie die werd ingesteld door de Koninklijke Luchtmacht. De 30-jarige kapitein Rene Zeetsen en de 26-jarige eerste luitenant Ernst Mollinger kwamen bij het ongeluk om het leven.

In de zomer van 2006 lieten twee Nederlandse militairen het leven bij een helikopterongeluk in de Afghaanse provincie Paktia. De twee zaten in een civiele helikopter. De oorzaak van de crash werd gezocht in de slechte weersomstandigheden. De slachtoffers waren een 29-jarige sergeant van de landmacht en een 47-jarige luitenant-kolonel van de luchtmacht. Alle zestien inzittenden van de civiele helikopter kwamen om.

Nederland heeft dichter bij huis ook enige ervaring met ongelukken met de Apache-gevechtshelikopter van de Koninklijke Luchtmacht. Zo veroorzaakte in december 2007 een Apache chaos in de Bommelerwaard. Het toestel van vliegbasis Gilze-Rijen raakte tijdens een oefenvlucht kabels en hoogspanningsmasten van Nuon boven de Waal ter hoogte van Hurwenen.

De beschadigde Apache bereikte een weiland bij Vlijmen, waar een noodlanding werd gemaakt. De twee vliegers bleven ongedeerd. De bewoners van de Bommelerwaard hadden dagen last van stroomuitval. De piloten werden later schuldig bevonden aan het incident en kregen taakstraffen opgelegd.

In maart 2016 moest een Apache-gevechtshelikopter van vliegbasis Gilze-Rijen een voorzorgslanding maken in een weiland bij Babyloniënbroek (Noord-Brabant). Dat gebeurde nadat de vlieger een foutmelding in de cockpit had gekregen. De Apache vloog op dat moment boven het laagvlieggebied van Maas en Waal. Het toestel werd op een truck teruggebracht naar Gilze-Rijen voor verder technisch onderzoek. 

Begin dit jaar raakte een Apache-helikopter van de Luchtmacht tijdens een oefening in Duitsland een boom tijdens een tactische laagvliegoefening. De bemanning bleef ongedeerd.

Een bij uitstek voor hevige gevechten geschikte legerhelikopter (zoals de Apache) zal in de regel vaker betrokken zijn bij ongelukken, omdat de piloten tijdens bijvoorbeeld oefeningen situaties na moeten bootsen waar enig risico bij zit, zoals laagvliegen. Ook in conflictgebieden lopen de machines een groot risico. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor straaljagers zoals de F-16 of de F-35. 

De bij Aruba verongelukte NH90 was ‘in dienst’ van de Koninklijke Marine. Het type is met enige aanpassing geschikt voor gevechten, maar zal doorgaans ingezet worden voor iets minder risicovolle (vredes) operaties, zoals transport en reddingsacties. De landing op zee op een ‘moederschip’ bijvoorbeeld kan wel risico’s opleveren omdat de helikopter op een relatief kleine landingsplek moet landen en rekening moet houden met deining en wind. 

Het Nederlandse leger kreeg op 15 juli 1996 een enorme dreun te verwerken toen een Belgische C-130 na de landing in brand vloog op vliegbasis Eindhoven. De ramp kostte 34 inzittenden het leven. Hulpverleners wisten niet dat het Fanfarekorps der Koninklijke Landmacht aan boord van het vliegtuig was. De slachtoffers werden pas meer dan twintig minuten na de crash ontdekt.

Het is nu de eerste keer dat een NH90 van Defensie is neergestort. De NH90 is een (gevechts-)helikopter die kan worden ingezet om te opereren vanaf militaire vaartuigen. Defensie gebruikt het toestel ook als transporthelikopter boven land of vanaf amfibische transportschepen, bijvoorbeeld voor het afzetten van de speciale strijdkrachten. De helikopter wordt verder ingezet voor opsporing en reddingsacties. Nederland heeft in totaal 20 toestellen van dit type aangekocht. 

De laatste stamt uit 2016. De oplevering van de toestellen ging gepaard met veel problemen, zoals financiële tegenvallers en technische gebreken. De levering van de laatste zeven toestellen werd in 2014 tijdelijk opgeschort vanwege roestvorming en slijtage. Het jaar daarop hield Duitsland de toestellen aan de grond nadat bij een Duitse NH90 kortsluiting was ontstaan na het gebruik van de blusinstallatie. 

De laatste jaren bleek de NH90 een stuk betrouwbaarder dan eerder gedacht. Wel had België een probleem met de NH-90 helikopters, volgens het personeel valt de radar soms uit. De problemen met dit type toestel verschillen overigens per uitvoering. Het model is namelijk bij bestelling aan te passen, bijvoorbeeld om er meer mensen in te kunnen vervoeren.

De NH90 is een project van de vier bedrijven Agusta (Italië), Eurocopter (Frankrijk), Eurocopter Deutschland (Duitsland) en Stork Fokker (Nederland). In 2001 voegde zich Portugal hierbij en in 2006 België. Portugal kondigde in 2012 aan zich terug te trekken uit het project. Het eerste prototype vloog in 1995. Het project kampte met grote vertragingen, financiële tegenvallers en technische gebreken. De kosten van de Nederlandse deelname aan het project bedroegen 1197 miljoen euro.