Is de rekenmachine voor het bepalen van de stikstofneerslag onbetrouwbaar?

Op de website van Alliantie zegt Henriëtte van Hedel, de lijsttrekker in Noord-Brabant, dat ‘politici zich verschuilen achter een papieren werkelijkheid’. Ze doelt onder meer op het rekenmodel Aerius, dat door de overheid gebruikt wordt voor het berekenen van de neerslag van stikstof. Van Hedel: „Als enige land in Europa richt Nederland zich op een rekenmodel voor stikstof, oftewel Aerius. De technische bijsluiter van TNO over het rekenmodel van Aerius stelt dat een modeluitkomst van 0,15 mol stikstofdepositie per hectare per jaar, in natuurkundige zin niet significant is. Deze modeluitkomst zegt dus niets over stikstofdepositie.”

Ze bedoelt daarmee dat een uitkomst van de rekenmachine zó klein kan zijn, dat er eigenlijk geen conclusies aan verbonden zouden mogen worden.

De feiten

De Aerius-calculator rekent uit wat de neerslag van stikstof op een natuurgebied is, als gevolg van een bepaalde activiteit. Die activiteit kan van alles zijn: van het houden van koeien tot een vliegveld, van een paasvuur tot de aanleg van een weg of bouw van woningen. Nederland gebruikt die rekenmachine, maar niet als enige. Dat zegt Wim van der Maas, die bij het RIVM projectleider is van Aerius. „De basis van de modellen die in bijvoorbeeld België en Engeland worden gebruikt is dezelfde als die van Aerius. En de Duitse milieudienst laat zich momenteel door het Nederlandse TNO adviseren, waarbij dezelfde rekenmethode wordt toegepast als bij Aerius.”

Onder de motorkap van Aerius zit een enorm aantal variabelen, die nu al bijdragen aan de stikstofneerslag. Denk aan auto- en vliegverkeer, industrie, maar bijvoorbeeld ook aan alle hondendrollen. Daarnaast zitten er variabelen in als (gemiddelde) windrichting en -sterkte, die mede bepalen waar de stikstof neerslaat.

Wanneer de stikstofneerslag op stikstofgevoelige natuur hoger is dan de zogenoemde kritische depositiewaarde (KDW), is sprake van overbelasting. Die neerslag is steeds bepaald voor een gebied van een hectare groot. Die KDW hangt weer af van het natuurgebied en de plantensoorten die daar voorkomen.

In Aerius zitten onzekerheden. „Die zitten in élk model”, zegt Van der Maas. „Het is de vraag hoe groot je toestaat dat die onzekerheden zijn. Wij geven bij de berekeningen aan dat die onnauwkeurigheid een factor 2 kan zijn. Het komt erop neer dat als wij zeggen dat iets 100 is, het ook 50 of 200 kan zijn”, legt Van der Maas uit. De onzekerheidsmarge neemt toe met de afstand tot de bron. Dus hoe verder van bijvoorbeeld een stal, hoe meer de werkelijke stikstofneerslag kan afwijken van de berekening. Ook de variërende windrichting of –snelheid geven onzekerheden. Zo zijn er tal van factoren, die allemaal in het rekenmodel zitten, en die niet altijd op elk moment hetzelfde zijn.

Het TNO onderzocht de betrouwbaarheid van Aerius voor het RIVM al een aantal keren, onder meer in 2015. In het ‘doelmatigheidsonderzoek’ komt TNO tot deze ‘algehele conclusie’: „De Aerius-calculator is geschikt voor het berekenen van effecten van projecten en plannen op deposities ten behoeve van de Nb-wet vergunningverlening.”

In 2022 vroeg het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit adviesbureau PBLQ een doelmatigheidsonderzoek te doen naar Aerius, waarbij de nadruk van het onderzoek lag op de doelmatigheid en de kwaliteit van Aerius calculator. De conclusie van PBLQ: „Aerius voorziet op betrouwbare wijze in het berekenen van de depositiebijdragen van projecten ten behoeve van de toestemmingsverlening.”

Oordeel

Dat alleen Nederland Aerius zou gebruiken is niet correct. De basis van Aerius wordt in meer Europese landen toegepast. Dat Aerius niet geschikt zou zijn om stikstofdepositie te berekenen is eveneens onjuist. De betrouwbaarheid van het programma is diverse keren door verschillende bureaus onderzocht en slaagde steeds voor het examen.

Bronnen:
Blog Henriëte van Hedel
Uitleg Aerius-calculator
Doelmatigheidsonderzoek TNO
Doelmatigheidsonderzoek PBLQ