Moslima's emanciperen in stilte

Om te zien wat er werkelijk gaande is onder moslimvrouwen, moeten we ‘onze Westerse bril afzetten’. ,,We kijken naar hun emancipatie om te zien of het gaat zoals wij wíllen dat het gaat. We focussen op: kunnen we het zien in het straatbeeld? Dragen vrouwen wel of geen hoofddoek?”, zegt onderzoekster Sahar Noor. ,,We willen graag ons eigen verlichtingsideaal terugzien, maar de discussie beperken tot een lapje stof is dom. De islam bestaat nu eenmaal uit veel verschillende interpretaties en meningen.”

Noor doet sinds 2009 onderzoek naar de ‘vrome activiteiten’ van moslimvrouwen in Nederland en Vlaanderen. De religiewetenschapper sprak met 55 vrouwen over hun geloof en de manier waarop ze dat willen belijden. Noor promoveert vandaag aan de Radboud Universiteit Nijmegen op haar onderzoek.

De vrouwen die ze sprak nemen deel aan zustergroepen: bijeenkomsten georganiseerd voor en door moslimvrouwen. Noor ziet het als studiekringen, waarin vrouwen elkaar les geven over de Koran, de Arabische taal en de rechten en plichten van moslimvrouwen. De onderzoekster woonde ruim zestig van dergelijke bijeenkomsten bij.

U stelt dat vrouwen via die zustergroepen hun eigen ruimte creëren in de islam en de samenleving. Hoe doen ze dat?

,,In die groepen zoeken vrouwen naar een manier om vroom te zijn en tegelijkertijd onderdeel te zijn van de Europese samenleving. Hoe wortel je je religie in een seculiere maatschappij? Hoe vind je een baan, met of juist zonder hoofddoek? Tegelijkertijd doen ze meer religieuze kennis op, waardoor ze hun eigen ruimte in de moslimgemeenschap kunnen vinden. Ze hebben vaker weerwoord tegen huwelijksdwang of de ongelijke verdeling van taken in het huishouden. Een Vlaamse vrouw die ik sprak heeft zelfs haar eigen moskee opgericht.”

Het levert hen wel de nodige weerstand van mannelijke moslims op, schrijft u.

,,Er zijn vrouwelijke predikers die zeggen dat mannen er moeite mee hebben dat zij een predikersrol hebben. De moskee is toch vooral een mannenwereld en sommige mannen zien deze vrouwen als bedreiging. Een vrouw vertelde me dat haar man haar soms als een ‘dolle mina’ ziet. Maar zo zien die vrouwen zichzelf zeker niet. Ze laten zichzelf ook niet voorstaan op hun religieuze kennis. Ik zie eerder een vergelijking met christelijke vrouwen die zich de afgelopen decennia emancipeerden, ook zij deden dat terwijl ze hun eigen godsdienstige waarden wilden behouden.”

Welke vorm van Europese islam zal dit opleveren?

,,In ‘Europese’ islam zitten alle stromingen: van modern tot salafistisch. Maar alle vrouwen die ik sprak willen graag een gemeenschap van gelovigen die geaccepteerd wordt en die niet meer met, bijvoorbeeld, terrorisme wordt geassocieerd.”

Toch is dat een voornaam beeld dat de afgelopen jaren is blijven hangen: jonge, jihadistische moslima’s die elkaar zuster noemen, elkaar opjutten en naar Syrië zijn gegaan.

,,Bij de zustergroepen die ik heb gesproken, lijkt er geen sprake van radicalisering. Die groepen zullen er wel zijn, maar in aantal zijn ze summier.”

Hoe willen de moslima’s die u sprak die negatieve associatie doorbreken?

,,Ze vinden het belangrijk dat er goed geleefd wordt, ze willen hun kinderen opvoeden tot stabiele islamitische burgers. Veel moeders zitten daar echt bovenop. Een ‘goede’ islam in Europa hangt volgens mij sterk samen met de ontwikkeling van deze vrouwengroepen.”