Via de zijdeur weg, dan kan de VVD door

Duidelijker kon Ard van der Steur het niet zeggen, onlangs op 3 juni. ,,Ja, ik heb mij kandidaat gesteld.'' Nu, enkele maanden later, is hij even ondubbelzinnig. ,,Ik stel mij niet beschikbaar voor de VVD-lijst voor de volgende verkiezingen.''

Officieel heet de reden van die draai dat hij als oud-minister straks vanuit de Tweede Kamer niet op de vingers van zijn opvolger wil kijken, maar aan het Binnenhof grinnikt men om die redenering. Zeker uit de mond van Van der Steur, die vanuit de Kamerbankjes z'n voorganger Ivo Opstelten nogal eens souffleerde.

Niet rotsvast
Bovenal is Van der Steur niet de rotsvaste minister gebleken die de liberalen zochten na het drama rond de bonnetjesaffaire met toenmalig minister Ivo Opstelten en staatssecretaris Fred Teeven. Van der Steur hakkelde zich van debat naar debat en moest een handvol keer 'sorry' zeggen na uitglijders.

Dat het toeval is dat Van der Steur z'n beslissing wijzigde na 'een gesprek' met VVD-partijvoorzitter Henry Keizer, gelooft niemand. ,,Eigen keuze,'' zegt Keizer toch. Ingewijden taxeren dat de partijbaas zachtjes heeft geschetst dat Van der Steur beter zelf de knoop kon doorhakken. Een hogere plaats in 2017 voor Van der Steur dan de zestiende waar hij in 2012 zo trots op was, leek niet waarschijnlijk.

Bitter
De eindafrekening voor de VVD levert een bittere nasmaak op. Het is niet gering wat er aan boegbeelden is stukgelopen op het zes jaar geleden zwaar opgetuigde ministerie van Veiligheid en Justitie. Het vertrek van Mark Ruttes politieke peetvader Ivo Opstelten hakte erin. Adjudant Fred Teeven ging mee, hoopte nog op een comeback, maar moet hebben voorvoeld dat de liberalen schoon schip willen maken. Hij kondigt ook z'n vertrek uit de politiek aan. Al blijft onduidelijk of de VVD hem een beroerde plek op de kieslijst wilde toebedelen.

Slotsom: drie partijprominenten gedeukt naar de uitgang. Het departement dat in 2010 werd ontvangen als een geschenk, is in het gezicht ontploft. Niet alleen vanwege alle affaires rond de bewindspersonen. Het ministerie wordt 'onbestuurbaar groot' betiteld, de verhoudingen met de ambtenaren gingen naar het vriespunt, de Nationale Politie is verre van op stoom. De liberalen weten: alle andere partijen gaan op dit thema op ons inhakken. Dan helpt het niet om de voormalig vaandeldragers op je lijst te hebben.

Kan niet
Al moppert men bij de VVD vooral op de ambtenaren van het ministerie. ,,Daar kunnen ze alleen bedenken waarom iets níet kan'', zegt een partijprominent. Die vertrouwt ook toe dat - mocht er een volgend kabinet met de VVD komen - men de vingers niet wil branden aan het ministerie.

Het enige dat de VVD wist te winnen, is de politieke volwassenwording van staatssecretaris Klaas Dijkhoff. Die kwam als enige zonder kleerscheuren van het ministerie. Dijkhoff wist de asielcrisis te managen, is de beoordeling.

De kaarten over zijn lot zijn geschud in het Franse Goult in de Provence, waar op 20 augustus de partijtop bijeenkwam. Dijkhoff is verzekerd van een hoge plek. Hij komt terug als bewindspersoon of als fractievoorzitter. Een schamele restwaarde van zes jaar op het zelfbedachte ministerie, beseft men wel.