Volgens Wilders staan er ‘600.000 migranten in Libië te wachten om hierheen te komen'. Klopt dat?

Wat zei Wilders precies?

PVV-leider Geert Wilders stond maandagavond in het 1Vandaag-verkiezingsdebat, dat live op tv werd uitgezonden, tegenover Mark Rutte (VVD) en Attje Kuiken (PvdA). De drie politieke leiders kruisten de degens over het onderwerp migratie. Ruim een miljoen mensen keken ernaar. Wilders stelde in het debat dat het Rutte ontbreekt aan ‘daadkracht in Europa'. ,,We zagen gisteren dat er alweer 600.000 mensen klaar staan om vanuit Libië naar Europa en naar Nederland te komen.”

Hoe komt de PVV-leider aan dat getal?

Dat zei hij er niet bij. Maar het meest waarschijnlijk is dat hij dat in De Telegraaf heeft gelezen. De krant had zondag op de website een verhaal van hun correspondent in Italië, met als kop ‘Ruim 600.000 migranten uit Libië klaar voor oversteek naar Italië’. Het artikel werd diezelfde dag door Wilders via twitter met zijn 1 miljoen volgers gedeeld.

In het artikel in De Telegraaf staat dat er zo’n 685.000 migranten ‘klaar staan in Libië om naar Italië te vertrekken’. Volgens de krant meldt ‘de Italiaanse inlichtingendienst dat in een rapport aan de Italiaanse regering-Meloni’. ,,De mensen bevinden zich gedeeltelijk in Libische migrantenkampen, gedeeltelijk elders.” De krant geeft geen verdere informatie over de herkomst van het aantal.

De Italiaanse krant Corriere della Sera doet dat wel. Volgens de krant staat het cijfer in de wekelijkse analyses die Italiaanse inlichtingendiensten en andere analisten naar het Italiaanse kabinet sturen. Waarop de diensten hun informatie baseren, wordt niet duidelijk uit het stuk. Wel staat er dat er in sinds 1 januari tot 10 maart 17.592 migranten over zee aangekomen zijn in Italië. Dat zijn er volgens de Corriere drie keer zoveel als in dezelfde periode in 2022. Waarom er dan nu mogelijk 685.000 migranten overkomen, meer dan zes keer zoveel als in 2022, wordt niet duidelijk. In ‘topjaar’ 2016 kwamen er 181.000 migranten via deze lange en gevaarlijke route naar Europa.

Hoe de Corriere aan de cijfers van de inlichtingendiensten is gekomen, wordt niet duidelijk. Wel is duidelijk dat de nieuwe (rechtse) Italiaanse regering van premier Meloni een speerpunt gemaakt van het terugdringen van het aantal migranten dat de Middellandse zee oversteekt. Zo zijn er nieuwe regels ingesteld die het werk van particuliere hulporganisaties op zee moeilijker maken. Italië ziet hen als een ‘taxidienst’ voor migranten.

Staan al die 600.000 migranten ook ‘klaar om naar Europa en naar hier te komen’?

Nee, stelt Flavio Di Giacomo, woordvoerder van de Internationale Organisatie voor Migratie, tegen internationaal persbureau AP. Volgens hem is die 685.000 een cijfer ‘aan de bovenkant van onze schatting van het totaal aantal migranten dat in Libië aanwezig is’. ,,Van dat aantal is er maar een klein deel dat wil vertrekken en nog een kleiner deel dat daarin slaagt. We hebben de afgelopen 10,12 jaar een lange serie van waarschuwingen gezien die er naast zaten. Dit cijfer lijkt niet te kloppen.” Volgens Di Giacomo zitten er tussen die 685.000 ook veel migranten uit Tsjaad en Niger. Een flink deel van hen komt niet naar Europa, maar terug gaat naar het land van herkomst.

De IOM heeft medewerkers in Libië, maar goed onderzoek doen in dat land is moeilijk. Libië heeft twee regeringen die el een deel van het land bezitten en elkaar al jaren met wapens bestrijden. De afgelopen jaren bleek uit meerdere rapporten dat de Libische kustwacht, gewapende milities en mensensmokkelaars nauwe banden hebben. Migranten worden uitgebuit, opgesloten, afgeperst en mishandeld.

Amnesty International schat het aantal migranten dat vastzit in detentiecentra van de regering of van smokkelaars ‘op enkele tienduizenden’. In het wetenschappelijke rapport ‘Enslaved, trapped and trafficked, human trafficking to Libya’ van onder meer de Tilburgse onderzoeker Mirjam van Reisen (Hoogleraar Internationale relaties aan de Universiteit Tilburg) staat een aantal van 58.000 migranten dat vastzit in Libische smokkelcomplexen. Zij geven geen schatting van het totaal aantal migranten in het land.

Komen de migranten ook naar Nederland?

Geert Wilders stelt dat de migranten naar ‘Europa en naar Nederland te komen'. De migranten die in Libië in bootjes stappen hebben inderdaad vrijwel altijd Europa als bestemming. Meestal komen ze aan wal in Italië (of worden ze daar door hulporganisaties naar toe gebracht), soms in Malta. In theorie moeten ze dan in Italië asiel aanvragen. Wie wordt afgewezen, moet terug naar het land herkomst. De migranten die wel een verblijfsvergunning krijgen, zouden dan moeten worden verdeeld over Europa. In de praktijk blijven tienduizenden afgewezen asielzoekers in Italië en belanden als illegale arbeider in de tomatenpluk in Zuid-Italië. Of ze reizen al voor dat hun asielprocedure is afgerond door naar andere Europese landen.

In Nederland kwamen vorig jaar 46.000 asielzoekers aan. Daarvan kwamen er 35.500 via een illegale manier. De rest bestond uit zogenoemde nareizigers: een asielzoeker met een verblijfsvergunning die zijn of haar gezin laat overkomen. Die gezinsleden hoeven dan niet met een gevaarlijke smokkelboot, maar krijgen een visum en kunnen gewoon het vliegtuig pakken.

Van de 17.000 migranten die dit jaar in Italië aankwamen, kwamen er, wederom volgens de Corriere della Sera, de meesten uit Ivoorkust (2300), Guinee (2300) en Bangladesh (1500). Ook VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR noemt Ivoorkust en Guinee als voornaamste herkomstlanden voor deze route.

De vraag is hoeveel van hen doorreizen naar Nederland. In het staatje met de top 10 van landen van herkomst die de Nederlandse Immigratie en Naturalisatiedienst bijhoudt, komen Ivoorkust, Guinee en Bangladesh niet voor. Daar staat Syrië nog steeds met stip op 1, dit jaar gevolgd door Somalië en Turkije. Syriërs en Turkije komen vaak via Griekenland naar Europa, niet via Libië. Ook is bekend dat migranten vaak bestemmingen uitkiezen waar al een behoorlijke gemeenschap landgenoten is. Zo gaan Veel migranten uit Ivoorkust en Guinee naar Frankrijk.

Conclusie:

Geert Wilders lijkt het het cijfer van 600.000 migranten uit De Telegraaf te halen, die op zijn beurt een Italiaanse krant citeert die zich weer baseert op een (niet openbaar) inlichtingenrapport. Dat er meer dan 600.000 migranten in Libië verblijven, kan waar zijn. Maar dat ze allemaal ‘klaar staan om naar Europa te komen’ wordt betwist en lijkt onwaarschijnlijk. Ze zullen zeker niet allemaal doorreizen naar Nederland.