Vraagtekens bij verklaring Kroon: Hoezo gevangenschap niet gemeld?

Marco Kroon, drager van de militaire Willems-Orde, diende in 2007 in Afghanistan en voerde daar als commando een geheime missie voor de MIVD (Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) uit. Vorige maand werd bekend dat hij, ruim tien jaar later, bij Defensie een melding heeft gedaan van een tot dan toe onbekend geweldsincident. Defensie vroeg daarop het Openbaar Ministerie onderzoek te doen naar dat incident.

Kroon liet zich vanochtend op deze site voor het eerst nader uit over dat incident. Hij beschrijft dat hij gevangen werd genomen door een vijandelijke strijder, hij werd gemarteld, maar werd ook weer vrijgelaten. Enige tijd later kwam Kroon die strijder weer tegen en schoot hem dood. De majoor gaat niet in op de inhoud van de missie en geeft niet meer details: dat zou het schenden van staatsgeheim zijn. ,,Mijn keuze dit geweldsincident tien jaar lang bij me te dragen, heeft ervoor gezorgd dat de operatie ongestoord door kon blijven gaan. Geen storende onderbrekingen en onderzoeken'', schrijft Kroon.

De verklaring roept veel vragen op, stelt militair deskundige Peter Wijninga van The Hague Centre for Strategic Studies en zelf ook Afghanistanveteraan. ,,Kroon is gevangen genomen door de vijand, dat was in Afghanistan waarschijnlijk de Taliban. Dat is iets wat absoluut gemeld moet worden! Zo niet door hem, dan wel door zijn kompanen. Die moeten hem gemist hebben en dan is het duidelijk dat er iets goed mis is.''

Want het gevangen nemen van een Nederlandse commandant is in die kringen 'de hoofdprijs'. ,,Toch laten ze hem weer gaan. De vraag is: waarom? Het kan zijn dat hij in burger was, maar dan was hij toch zeker herkenbaar als buitenlander.'' Zelf schrijft Kroon daarover: 'Ik snap het ook niet'. Wijninga: ,,Het is niet aan Kroon om te beslissen of hij zo’n incident wel of niet meldt.''

Dat Kroon, als hij zijn vijand later op een onverwachte plek weer tegenkomt, doodschiet, roept bij Wijninga minder vragen op. Die vijand was op dat moment ook bewapend. ,,Ik kan het me voorstellen. Wel is er nog de vraag: was hij alleen of waren er andere getuigen? Het lijkt me voor iedereen van belang dat het OM de waarheid snel boven tafel krijgt.''

Het OM wilde vanochtend niet inhoudelijk op de verklaring van Kroon reageren. ,,Wij wachten op de uitkomst van ons onderzoek'', meldt een woordvoerster van het OM in Arnhem, waar de militaire kamer van de rechtbank is gehuisvest. De vraag of het OM ervan op de hoogte was dat Kroon een verklaring zou geven, noemt zij 'niet relevant'.

Het ministerie van Defensie wil ook niet reageren op de verklaring, maar verwijst naar het Openbaar Ministerie. ,,We bieden Kroon ondersteuning waar hij dat nodig heeft'', aldus een woordvoerder.

Voormalig politicus Eimert van Middelkoop, die in 2007 minister van Defensie was, dacht toen hij de tekst vanochtend las: dit is de verklaring van een gekweld persoon. ,,Blijkbaar wil hij zijn geweten bevrijden. Tussen de regels door lees ik dat hij gemarteld is. Misschien heeft hij een trauma waar hij hulpverlening voor nodig heeft.”

Van Middelkoop noemt het ‘onbegrijpelijk’ dat Kroon naar eigen inzicht besloot de ‘brutaliteiten’ die hij onderging en dat hij later ‘zijn hele magazijn’ leegschoot op die man niet te melden. Kroon stelt dat de missie geheim was en dat hij er niet over kon praten omdat die dan in gevaar zou komen. ,,Hij was daar op het bevel van een meerdere, dan is het volstrekt normaal dat je terugrapporteert aan je meerdere. Kroon lijkt verantwoordelijkheden naar zich toe te hebben getrokken die helemaal niet de zijne waren”, stelt de oud-minister. ,, Geweldscontact moet je gewoon melden bij je commandant – ook bij geheime missies.” 

Volgens Van Middelkoop, die van 2007 tot 2010 Defensieminister was namens de ChristenUnie, was de missie in Afghanistan een missie waar Nederland aan moest wennen, vooral toen de eerste Nederlander in Uruzgan sneuvelde. ,,Ook militairen ter plaatse moeten wennen aan het feit dat ze in de etalage opereerden. Dat hebben ze moeten leren. Ik kan me best voorstellen dat er militairen zijn geweest die bij het terugrapporteren na een missie dachten ‘als dat maar goed gaat in Den Haag’. Maar dat is niet een afweging die zij moeten maken.”

Een andere oud Defensie-minister, Joris Voorhoeve, noemt het verhaal van Kroon 'plausibel'. ,,We moeten niet vergeten dat er sprake was van oorlogsomstandigheden. Het leven van de heer Kroon stond op het spel.Maar het is aan het OM om te bekijken of hij wordt vervolgd of dat de zaak wordt geseponeerd. ” Voorhoeve wil niet ingaan op het feit dat Kroon op eigen houtje besloot het geweldsincident destijds niet te melden, terwijl er bij Defensie een duidelijke commandostructuur is. ,,Ik moet daar niet over oordelen.”

De militair stelde vanochtend voor de camera van de NOS nog dat hij 'echt begrijpt dat er veel vragen zijn'.  ,,Maar ik kan niet meer melden, want dan schend ik het staatsgeheim. Het liefst zou ik het van de daken willen schreeuwen, maar dan heb ik voor niets tien jaar gezwegen."

Kroon had het geweldsincident in Afghanistan meteen moeten melden, vindt minister Ank Bijleveld van Defensie. Ze wil verder haar mening niet geven over Kroons relaas. Het is volgens haar aan het Openbaar Ministerie om hiernaar te kijken. "Het is wel zo dat ik het normaal vind dat mensen, als er iets dergelijks gebeurt, het metéén melden en dat is ook het beleid bij Defensie. En dat is in dit geval niet het geval", aldus Bijleveld.

Toen het verhaal vorig jaar bij Defensie bekend werd, is het volgens de minister meteen aan het OM gemeld.