Boogschutter Noorwegen had 'boodschap voor de wereld’

VideoEspen Andersen Bräthen, de boogschutter van Kongsberg die gisteren vijf mensen doodde en drie anderen verwondde, was een bekende van de Noorse politie. De tot de islam bekeerde Deen zou zijn geradicaliseerd. De autoriteiten gaan op dit moment uit van een terroristisch motief.

Bob van Huet 14 okt. 2021 Laatste update: 14-10-21, 18:21

Vorig jaar werd in politierapporten melding gemaakt van een zorgelijke radicalisering van de 37-jarige Bräthen, die zich jaren geleden had bekeerd tot de islam. De politie sprak naar aanleiding van meldingen meerdere keren over zijn gedrag, melden Noorse media. Een woordvoerder van de lokale moskee vertelde op de Noorse televisie dat de dader daar vier, vijf jaar geleden voor het laatst langs was geweest. Destijds zou hij vooral zijn opgevallen door het uitslaan van wartaal over een soort openbaring en een waarschuwing en boodschap ‘voor de wereld’. Bräther herhaalde iets dergelijks in een videoboodschap uit 2017. Volgens de moskeewoordvoerder had het allemaal niets met islam te maken en werd hij daarna niet meer in de moskee gezien.

Noorse media spraken met mensen die Bräthen kennen. Het beeld komt naar voren van een agressieve man die worstelde met geestelijke problemen, de laatste jaren werkloos was en op zichzelf woonde in een appartement. Hij had weinig vrienden. Buren bleven liever uit zijn buurt. Meer dan eens had iemand uit zijn omgeving de politie gebeld vanwege bedreigend gedrag.

^{Lees door onder de foto.}

Espen Andersen Bräthen, de Deense boogschutter, in zijn videoboodschap van 2017. © Videostill

Verbijsterd

Vijf doden betreurt Kongsberg, een oud Noors mijnstadje (27.000 inwoners), ongeveer 80 kilometer ten zuidwesten van Oslo. De gang van zaken rond de moordpartijen van woensdagavond wordt langzaam duidelijk. Veel vragen zijn er over hoe de dader, die een Noorse vader heeft en een Deense moeder, aan de politie kon ontsnappen na een eerste salvo van pijlen op agenten. In de drie kwartier die daarop volgden zou hij in een supermarkt en elders in het centrum van het stadje vier vrouwen en een man hebben vermoord. Alle slachtoffers waren tussen de 50 en 70 jaar en lijken willekeurig gekozen, aldus de politie.

Woensdagavond om 18.12 uur kwam het eerste alarm binnen. Een man zou met een pijlenkoker en een boog op een straathoek hebben gestaan. Toen hij begon te schieten op passanten moesten die rennen voor hun leven. Op dat moment zou er nog niemand zijn geraakt. De politie kon hem evenwel niet stoppen en vervolgens trok Bräthen al schietend door de stad. Op internet circuleerden foto’s van zwarte pijlen in houten gebouwen. Ook eentje van een pijl in de rug van een politieman buiten dienst. De politie deed een oproep aan gebruikers van sociale media. Of die uit respect voor de slachtoffers hier verder geen beelden van wilden verspreiden. Naar verluidt zou de dader nog een ander wapen hebben gebruikt, maar daarover werden geen bijzonderheden verstrekt.

Bewoners zijn nog steeds verbijsterd. Kerken blijven voorlopig open voor herdenkingsdiensten en om troost te bieden aan geschrokken inwoners.

^{Lees door onder de foto.}

Bewoners van Kongsberg betuigen vandaag hun medeleven met slachtoffers. © EPA

Bekentenis

Espen Andersen Bräthen was een bekende van de politie en ook van de Noorse gezondheidsdienst. Donderdag wordt onderzocht of hij toerekeningsvatbaar is, aldus de politie. De schutter zou in een eerste verhoor een bekentenis hebben afgelegd. De Noorse binnenlandse veiligheidsdienst maakte vandaag bekend er momenteel van uit te gaan dat de aanslag een daad van terreur is.

Voordat de Deen zich bekeerde tot de islam en er later ook over hem werd gerapporteerd wegens tekenen van radicalisering was hij al regelmatig met de politie in aanraking geweest wegens geweldsdelicten. Hij had meerdere keren familieleden bedreigd, onder andere met een revolver. Hij had ook een justitieel contactverbod met zijn ouders nadat hij bij hen had ingebroken en zijn vader met de dood had bedreigd. In 2012 werd hij veroordeeld wegens een roofoverval en bezit van drugs. Hij stond ook onder medische behandeling. Het motief voor de moordpartij van woensdag is bij dat alles onduidelijk, maar vanwege zijn religieuze radicalisering gaan Noorse veiligheidsdiensten uit van een terreuraanslag.

Het nieuws van de 'pijl-en-boogmoorden’ overschaduwde de presentatie van de nieuwe Noorse regering. Jonas Gahr Støre, de nieuwe premier, moest meteen een ‘wrede misdaad’ betreuren. Het nieuws riep ook akelige herinneringen op aan de moordpartijen door de rechtse extremist Anders Breivik, inmiddels ruim tien jaar geleden. Hij pleegde terreuraanslagen waarbij in totaal 77 mensen, vooral jongeren, om het leven kwamen. Hij werd in augustus 2012 veroordeeld tot 21 jaar cel - de maximumstraf in Noorwegen - voor meervoudige moord en terrorisme.

Handboog: geen wapen maar sportattribuut

In Nederland is een handboog of pijl en boog legaal te bezitten. Een pijl en boog valt niet onder de wapenwet en mag door iedereen worden gekocht. ,,Een handboog is geen wapen maar een sportattribuut. Je mag ermee over straat, maar alleen als hij ingepakt is. Het is verboden met een boog in gespannen toestand en pijlen over straat te wandelen”, zegt een woordvoerder van de Dutch Bow Store in Wageningen. Voor kruisbogen is wel een vergunning nodig en gelden strengere regels. Aanvallen met een handboog of een kruisboog zijn zeldzaam. In Almelo werd vorige maand een man door de politie neergeschoten nadat hij twee vrouwen had vermoord en vervolgens met een kruisboog op agenten schoot. In Rusland werd dit jaar een Russische oligarch, Vladimir Magoerov, thuis overvallen en doodgeschoten met een pijl. Naast zijn lichaam lag een kruisboog. Twee jaar geleden was Duitsland in de ban van een bizarre, meervoudige moord met een kruisboog. In de stad Passau werden ten minste drie mensen met een kruisboog doodgeschoten in kringen van een sekte die in middeleeuwse sferen leefde. In België werd vijf jaar geleden jacht gemaakt op een man uit Tongeren die zijn schoonmoeder met een kruisboog had beschoten. Toevallig zou er over twee weken een Deense film uitkomen in Noorwegen Wild Men over een man die in de Noorse wouden met een pijl en boog probeert te leven van de natuur. Wegens de gebeurtenissen in Kongsberg is de première van die film voorlopig uitgesteld.