Giscard d'Estaing, Franse oud-president en vader van de TGV overleden

Giscard d’Estaing was het Franse staatshoofd van 1974 tot 1981. Zijn opvolger François Mitterrand overleed in 1996 en diens opvolger Jacques Chirac stierf vorig jaar. Dat maakte Giscard d’Estaing ruimschoots de oudste nog levende ex-president van Frankrijk.

Onder zijn presidentschap waaide een frisse wind door het land, aldus de media. Zo werd abortus gelegaliseerd en de scheiding met wederzijdse instemming ingevoerd. Giscard d’Estaing gold ook als een van de architecten van de Europese eenwording. Hij was ijdel en arrogant en gedroeg zich geregeld als de moderne Franse zonnekoning, maar anderzijds dwong hij ook respect af. Vanwege z’n werklust bijvoorbeeld, maar vooral omdat hij zich nooit te goed voelde om na het bekleden van een hoge positie (minister van Financiën of president van Frankrijk) weer in een lager echelon aan de slag te gaan. Want Valéry Giscard d’Estaing had als lijfspreuk een uitspraak van Leonardo da Vinci: ‘Ik zal niet moe worden me nuttig te maken’.

Valéry René Marie Georges Giscard d’Estaing werd op 2 februari 1926 in het Duitse Koblenz geboren. Zijn vader werkte daar voor de Franse legereenheid die sinds het eind van de Eerste Wereldoorlog in het Rheinland was gestationeerd. Valéry was een telg uit een rijke en aristocratische familie. Hij bracht een deel van z’n jeugd door op een familiekasteel en studeerde aan elitescholen, waar hij zich onder meer bekwaamde in economie en bestuurskunde. In 1944 hielp hij als 18-jarige militair in het Franse leger mee aan de bevrijding van zijn land.

Zijn carrière begon hij in de jaren vijftig na zijn huwelijk met Anne-Aymone Sauvage de Brantes op het minsterie van Financiën in Parijs. Op 29-jarige leeftijd al werd hij een belangrijk financieel en economisch adviseur van de minister-president en in 1956 maakte hij z’n entree als parlementslid in de Assemblée Nationale namens zijn ‘district’ Puy de Dôme, waar het ouderlijk kasteel Varvasse stond. Hij zou afgevaardigde van dit departement blijven tot hij in 1974 tot president werd verkozen. Het grootste deel van die periode was hij ook lid van de ‘provinciale staten’ van Puy de Dôme.

Na het aantreden van Charles de Gaulle als president, in 1959, werd Giscard benoemd tot staatssecretaris van Financiën. Drie jaar later mocht hij zich als 36-jarige zelfs de jongste minister van Financiën en Economie noemen die Frankrijk ooit had gehad. 

Als president werd Giscard d’Estaing in 1974 direct geconfronteerd met economische tegenspoed in de vorm van de wereldwijde oliecrisis. Dat fenomeen vormde de basis voor twee belangrijke beslissingen, namelijk uitbreiding van het aantal Franse kerncentrales (om de afhankelijkheid van olie te verminderen) en de aanleg van een netwerk van supersnelle treinen. Zo werd VGE, zoals Giscard in de media wel eens met zijn initialen werd aangeduid, de vader van de TGV.

Op het buitenlandse politieke toneel toonde Giscard zich een staatshoofd dat samenwerking met andere landen hoog in het vaandel had staan. In 1975 riep hij de leiders van de belangrijkste industrielanden bijeen in het presidentieel kasteel Rambouillet bij Parijs. Daarmee was hij de grondlegger van de voortaan jaarlijks te houden G7-conferentie, in de jaren negentig met Rusland uitgebreid tot G8.

Onbevlekt bleef zijn blazoen niet. De president werd onder meer beschuldigd van neokolonialisme omdat hij z’n invloed wilde doen gelden in voormalige Franse kolonies in Afrika, bijvoorbeeld via militaire missies. Ook kreeg hij veel kritiek toen Frankrijk in 1976 aan Irak een kleine kerncentrale had geleverd. Aan het eind van zijn ambtstermijn in 1981 werd hij ervan beschuldigd diamanten te hebben aangenomen van dictator Bokassa die de Centraal Afrikaanse Republiek tot keizerrijk had omgedoopt.

Met de kritiek op zijn doen en laten kon Giscard moeilijk omgaan. In zijn latere memoires schreef hij dat hij er zelfs een soort fobie aan had overgehouden. Nadat de kiezers hem in 1981 een tweede ambtstermijn hadden misgund en Mitterand zijn opvolger was geworden, wilde Giscard lange tijd geen Franse kranten meer lezen of naar Franse tv-journaals kijken. Toch maakte hij een comeback op het politieke toneel: hij wierp zich weer op de regionale politiek van zijn ‘thuisland’ Puy de Dôme/Auvergne, nam weer zitting in de Assemblée Nationale en werd in 1989 lid van de liberale fractie in het Europees parlement.

Door stevig lobbywerk wist Giscard te bewerkstelligen dat hij in 2002 de denktank ging leiden die zich moest buigen over de toekomst van het verenigd Europa na de uitbreiding van 15 tot 25 leden. Een jaar later presenteerde hij met zijn commissie het ontwerp voor een Europese grondwet. Tot zijn verdriet werd dat in eerste instantie door de kiezers in Nederland en zijn eigen Frankrijk verworpen.

In het najaar van 2009 haalde Giscard plots weer alle internationale media met de publicatie van zijn roman ‘De prinses en de president’, waarin hij vrij gedetailleerd een romance beschrijft tussen een Franse president en een Britse prinses. Het boek stoelde op ware gebeurtenissen: ruim tien jaar na z’n presidentschap raakte Giscard bevriend met de net van prins Charles gescheiden prinses Diana. 

Aanklagers openden in mei nog een onderzoek naar de voormalige leider, nadat een Duitse verslaggeefster een klacht had ingediend over vermeende handtastelijkheden na een interview in 2018. Hij zou meermaals haar achterste hebben aangeraakt. Giscard d’Estaing ontkende de beschuldiging.