Levenslang in 's werelds eerste proces tegen ‘beul’ van Syrisch regime

Raslan stond terecht op beschuldiging van martelingen en moord. Als leider van de onderzoekseenheid van de inlichtingendienst in divisie 251 was hij volgens de openbaar aanklager medeverantwoordelijk voor het martelen van minstens 4000 gevangenen en de dood van minstens 30 van hen, in 2011 en 2012 in de beruchte Al-Khatib-gevangenis in Damascus. Hij was de overste van het gevangenispersoneel en had het gezag over de mensen die de gevangenen verhoorden, aldus de aanklacht. Daarin was oorspronkelijk sprake van zeker 58 moorden.

De rechtbank achtte de Syriër schuldig aan misdaden tegen de menselijkheid alsook 27 moorden en 25 gevallen van het toebrengen van gevaarlijk lichamelijk letsel, met name ernstige verkrachting, aanranding, vrijheidsberoving, gijzeling en seksueel misbruik van gevangenen. Anwar Raslan heeft nu een week de tijd om in hoger beroep te gaan. 

De openbaar aanklager had levenslang geëist met vaststelling van de ‘bijzondere ernst’ van Raslans schuld. In dat geval is vrijlating zo goed als uitgesloten. Levenslang komt in Duitsland neer op minstens vijftien jaar cel. Daarna komt de veroordeelde in aanmerking voor voorwaardelijke invrijheidstelling met een proeftijd van vijf jaar. Gemiddeld zitten levenslang gestraften bij onze oosterburen 22,5 jaar in de cel.  

De verdediging van de voormalige inlichtingenofficier, die in 2014 in Duitsland arriveerde en in februari 2019 in Berlijn werd gearresteerd nadat hij was herkend door een slachtoffer, had vrijspraak geëist. Raslan heeft volgens zijn advocaten nooit ontkend dat hij wist van de martelingen in de Al-Khatib-gevangenis maar nam daar zelf niet aan deel en gaf er ook geen instructies voor. 

,,Hij keurde de martelingen niet goed, bestrafte soldaten voor het mishandelen van gevangenen en regelde zelfs de vrijlating van een aantal betogers van de Arabische Lente’, luidde het in hun slotpleidooi. ,,De medewerker van een crimineel regime kan niet zomaar de telefoon grijpen als hij merkt dat er onrecht plaatsvindt in de gevangenis”, aldus Yorck Fratzky. ,,Dat brengt hem en zijn gezin in levensgevaar. In juni 2011 werden ook zijn bevoegdheden in Al-Khatib ingetrokken.’’

Raslan zelf ontkende de beschuldigingen van marteling tijdens het proces in een schriftelijke verklaring. Daarin benadrukte de vijftiger dat hij zich had afgekeerd van het Assad-regime en deserteerde.

De onderzoekseenheid van de voormalige inlichtingenofficier gebruikte het detentiecentrum volgens de aanklagers als privégevangenis. Minstens 4000 leden van de politieke oppositie zouden er zijn er gemarteld. Ze kregen bijvoorbeeld elektrische schokken en werden met stokken en zwepen bewerkt, hangend aan het plafond terwijl hun voeten nauwelijks de grond raakten. 

Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) noemt de veroordeling van Anwar Raslan ‘een baanbrekende stap in de richting van gerechtigheid voor ernstige misdaden in Syrië’. Het vonnis markeert volgens haar een belangrijk moment voor burgers die martelingen en seksueel misbruik in Syrische gevangenissen hebben overleefd.

,,Ruim tien jaar na de misdaden in Syrië is de uitspraak een langverwacht sprankje hoop dat gerechtigheid uiteindelijk kan en zal winnen”, zegt Balkees Jarrah, assistent-directeur Internationale Justitie bij Human Rights Watch. ,,Andere landen zouden het voorbeeld van Duitsland moeten volgen en actief steun moeten verlenen aan inspanningen om ernstige misdaden in Syrië te vervolgen.”

Volledige gerechtigheid voor deze en andere ongecontroleerde wreedheden in Syrië is volgens HRW moeilijk te verkrijgen. Syrië is geen lid van het Internationaal Strafhof in Den Haag (ICC) en in 2014 blokkeerden Rusland en China de inspanningen in de VN-Veiligheidsraad om het ICC een mandaat te geven voor ernstige misdaden in Syrië.

Medeverdachte Eyad al-Gharib (44) werd in februari vorig jaar al veroordeeld tot een gevangenisstraf van 4,5 jaar wegens medeplichtigheid aan misdaden tegen de menselijkheid. De rechtbank in Koblenz achtte bewezen dat hij in het najaar van 2011 als lid van een soort “snelle reactiemacht in het veld” met collega’s zeker 30 demonstranten arresteerde na een betoging tegen president Assad en hen per bus begeleidde naar de Al-Khatib-gevangenis, wetende wat ze daar konden verwachten. Hij werd na zijn vlucht naar Duitsland eveneens herkend door een slachtoffer en in 2019 gearresteerd in zijn woonplaats Zweibrücken (Rijnland-Palts) in het zuidwesten van de Bondsrepubliek.

Het ‘wereldrecht-principe’ in het internationaal strafrecht maakt vervolging van buitenlandse verdachten van misdaden tegen de menselijkheid mogelijk in andere landen dan die waar de vermeende feiten zijn gepleegd.