Porno uit het 'stenen tijdperk' in hartje Brussel

Lambeaux, ook de maker van het Brabobeeld op de Antwerpse Grote Markt, hakte zijn acht bij twaalf meter grote kunstwerk uit tussen 1886 en 1898, maar in de meer dan honderd jaar daarna was het vaker niet dan wel te zien. Met het ineengestrengelde, veelal Rubensiaanse bloot wilde Lambeaux menselijke emoties zoals blijdschap, geluk en verliefdheid uitbeelden, naast gewelddadige taferelen als oorlog en verkrachting.

Maar de meeste critici uit zijn tijd keken door een andere bril. Katholieke kranten schreven dat hij ‘met den vleeschduivel bezield’ was en deden zijn allegorie af als ‘een marmeren bordeel’. De toenmalige Belgische koning Leopold II, die op zijn 64-ste al met één been in het graf nog een 16-jarig meisje huwde, was minder bekrompen. Hij kocht het kunstwerk aan en gaf zijn hofarchitect opdracht een paviljoentje te bouwen om het in onder te brengen. Die besteedde dat uit aan een stagiaire, die zijn baas later in bekendheid ruimschoots overvleugelde: het werd het eerste werk van de ster uit de Art Nouveau, Victor Horta.

De samenwerking had bijna automatisch moeten leiden tot een dubbel kunstwerk of beter: een kunstwerk in een kunstwerk, maar dat was buiten deze twee ego’s gerekend: Horta en Lambeaux waren het hevig oneens over hoe het paviljoen, in het Brusselse Jubelpark, er moest komen uit te zien. Vier dagen na de opening ging het alweer dicht en verdween ‘De menselijke driften’ eerst achter een muur en later achter een deur, waardoor kijklustigen – als in een soort peepshow – jaren achtereen enkel door het sleutelgat een blik op het meesterwerk konden werpen.

Alleen tijdens de eerste wereldoorlog was het paviljoen regelmatig toegankelijk. In 1967 gaf koning Boudewijn de grond rond het paviljoen voor honderd jaar in erfpacht aan de Koninklijke familie van Saudi-Arabië, die in het veel grotere oosterse paviljoen ernaast de Grote moskee van Brussel vestigde. Kunstliefhebbers konden maar op het nippertje verhinderen dat Lambeaux’ meesterwerk in stukken werd gehakt, en het Islamitisch en cultureel centrum van België in het Hortapaviljoen een museum voor islamitische kunst onderbracht.

Toch is het verhaal dat De menselijke driften zo lang niet te zien was wegens te aanstootgevend vooral een broodjeaapverhaal en is de werkelijke oorzaak veel ‘Belgischer’, aldus conservator/curator Werner Adriaenssens. ,,Nadat de grond en het paviljoen in bruikleen waren gegeven was niet meer zo duidelijk wie verantwoordelijk was, en eigenlijk waren er voortdurend problemen met de uitbating.''

Het monumentale werk stond daardoor ook erg te verpieteren. ,,In 2011'', aldus Adriaenssens, ,,hadden we het geluk dat er een stuk marmer naar beneden kwam.'' Dat leidde een grondige restauratie in, en sinds 2015 is Lambeaux’ meesterwerk, behalve ’s winters, weer op regelmatige basis te bezoeken, komende zaterdag voor het eerst weer na de winterstop 2017/18. Meer info en kaartjes: http://www.kmkg-mrah.be/nl/horta-lambeauxpaviljoen