Schutter Halle lijkt extreemrechts, filmde doodschieten slachtoffers

De verdachte is volgens het Duitse weekblad de 27-jarige Stephan B. (Balliet) uit Eisleben in de deelstaat Saksen-Anhalt. De twintiger maakte met een helmcamera een video waarop te zien is hoe hij een voorbijgangster doodschiet in de buurt van het joodse kerkhof en een klant in een Döner-zaak in de buurt van de synagoge. De video, die hij op sociale media plaatste en livestreamde op een populaire gamingsite, bevat duidelijke verwijzingen naar een antisemitisch en extreemrechts motief, verklaren bronnen dichtbij het onderzoek tegenover Der Spiegel. Zo scheldt de twintiger herhaaldelijk tegen ‘Joden’ en ‘Kanaken’ (Duitsers met wortels in Turkse, Arabische of Zuid-Europese landen, red.).

Volgens een groep die online extremisme volgt, sprak de schutter in de 36-minuten durende video een combinatie van Duits en Engels. Hij verklaarde voor de schietpartijen dat Joden “de oorzaak” zijn van “problemen” zoals feminisme en “massa-immigratie”  en ontkende de Holocaust, meldt persbureau AP.  

B., die volgens boulevardblad Bild geen vrienden had en vaak achter de computer zat,  is geen bekende van de politie. Die arresteerde hem vanmiddag in een taxi die vlakbij de snelweg A9 Berlijn-München gedwongen werd te stoppen. Dat gebeurde in de wijk Wiedersdorf van Landsberg, een stad zo’n 17 kilometer ten oosten van Halle. Daarbij werd ook geschoten. 

De Duitse politie bevestigde vanavond dat de gearresteerde persoon de vermeende schutter is van de schietpartijen in Halle maar gaf geen initialen vrij. De verdachte was volgens een woordvoerder gewond en werd behandeld aan zijn verwondingen. De zegsman specificeerde de verwondingen niet. 

Volgens de Frankfurter Allgemeine Zeitung gaat het om een schotwond in de hals die B. zichzelf zou hebben toegebracht. De veiligheidsautoriteiten vermoeden dat hij vóór zijn arrestatie zelfmoord wilde plegen. De verdachte kan volgens hen spreken ondanks zijn halswond. 

De politie ging aanvankelijk uit van meerdere daders die in verschillende voertuigen zouden zijn gevlucht na de schietpartijen in Halle. Daarbij vielen omstreeks het middaguur twee doden en twee zwaargewonden. Het ging in beide gevallen om een man en een vrouw. De gewonde slachtoffers zijn inmiddels geopereerd. Een van hen had een schotwond, zo verklaarde een woordvoerster. 

Inmiddels zijn er steeds meer aanwijzingen dat Stephan B. alleen handelde., melden Duitse media. Desondanks wordt nog gezocht naar mogelijke mededaders. De zoekactie concentreerde zich aanvankelijk op de omgeving van Leipzig, zo’n 40 kilometer naar het zuidoosten. De synagoge aldaar kreeg uit voorzorg extra politiebewaking. Hetzelfde geldt voor synagoges elders in het midden van Duitsland en Berlijn, melden Duitse media.

Ook op snelwegen in de richting van het zuiden van Duitsland, Tsjechië en Polen houden de ordediensten verhoogd toezicht. De politie in de deelstaten Beieren, Thüringen en Saksen bereidt zich voor op de mogelijke komst van een ‘gewapende dader’.

De schietpartij voor de deur van de synagoge in de Humboldtstraat vond iets na 12.00 uur plaats. Een buurtbewoner verklaarde te hebben gezien hoe een bewapende en geüniformeerde man op de toegangsdeur van het joodse kerkhof schoot. In het gebedshuis zelf bevonden zich op dat moment zo’n 80 personen ter gelegenheid vanJom Kipoer of Grote Verzoendag, de belangrijkste joodse feestdag. ,,Daarna stuitte de schutter op een meisje uit de buurt dat toevallig voorbijliep. Hij opende het vuur op haar met zijn machinegeweer en vluchtte daarna te voet.’’ De dader was volgens de ooggetuige gekleed in camouflagekleding, droeg een bivakmuts en een helm.

Volgens een verantwoordelijke van de joodse gemeenschap in Halle was de aanslag tegen de synagoge gericht. Op bewakingsbeelden is volgens hem duidelijk te zien hoe de schutters de toegangsdeuren van het gebedshuis proberen te forceren door op de sloten te schieten.

De politie zegt dat vlak na de schietpartij bij de synagoge in de Humboldtstrasse ook een schietincident plaatsvond in een Döner-zaak, zo’n 600 meter verderop.

Een ooggetuige die zich in de snackbar bevond, verklaarde een man met bivakmuts en helm te hebben gezien die een soort explosief in de richting van de eettent gooide. Het projectiel vloog tegen de gevel, kaatste terug en ontplofte met een enorme knal. ,,Daarna schoot de man met zijn machinegeweer naar binnen. We waren met vijf of zes klanten. Ik heb me verstopt in het toilet. Daar heb ik mijn familie via een tekstbericht laten weten dat ik van ze hou. Pas toen ik de politie hoorde roepen of zich nog iemand in de zaak bevond, heb ik mijn schuilplaats verlaten.’’

Op beelden die een andere buurtbewoner maakte van de schutter, uitgezonden door de regionale nieuwszender MDR Aktuell, is een man in een donkergroen gevechtstenue te zien die uit een grijze VW-stationwagen stapt en een paar keer schiet. Waarop is niet zichtbaar.

De politie riep mensen in Halle meteen op om binnen te blijven. Het station van Halle werd gesloten en ook scholen gingen op slot. De voorzorgsmaatregelen wegens ‘acuut gevaar’ werden omstreeks 18.30 uur opgeheven.

Het federale parket in Karlsruhe dat zich onder andere bezighoudt met terrorisme-dossiers heeft het onderzoek naar de schietpartij overgenomen, meldt Der Spiegel. Het onderzoek is gekwalificeerd als ‘moord’. Dit vanwege ‘de bijzondere betekenis’ van de zaak.

,,Het gaat hier om geweldsmisdrijven met betrekking tot de binnenlandse veiligheid van de Bondsrepubliek Duitsland”, verklaarde een woordvoerster. Ze zei niets te kunnen zeggen over een mogelijk antisemitische of extreemrechtse achtergrond van beide incidenten.

De Duitse minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer spreekt van een ‘antisemitische daad’ waarbij de dader waarschijnlijk handelde uit extreemrechtse motieven. ,,Naar de inschatting van de hoofdaanklager zijn hiervoor voldoende aanknopingspunten”, aldus de minister.

Een Duitse deskundige typeert de daders van de schietpartij als ‘weinig professioneel’. Ze gebruikten volgens hem verouderde wapens met afgezaagde loop en waarschijnlijk zelfgemaakte munitie. ,,Dat leid ik af uit de rook die vrijkomt bij de schoten, het feit dat de schutters na elk schot moeten herladen en uit de afbeeldingen van de patroonhulzen’’, zei Karl von Guttenberg in een vraaggesprek met de nieuwssite Bild.

De kleding en werkwijze van de schutters doet hem denken aan hobbyisten uit het jagersmilieu die eerder in de (extreem-)rechtse hoek geplaatst moeten worden dan ergens anders. Op sociale media wordt druk gespeculeerd over de mogelijke betrokkenheid van de zogenoemde mittelfränkische neonazi’s uit de deelstaat Beieren.

Vorig jaar oktober vielen in een synagoge in de Amerikaanse stad Pittsburgh (Pennsylvania) bij een aanslag zeker elf doden. Dader Robert Bowers riep tijdens de aanslag, gepleegd op de wekelijkse rustdag sjabbat, antisemitische leuzen als: ,,Alle Joden moeten dood.’’ In mei 2014 werd een aanslag gepleegd in het Joods Museum in Brussel. Deze schietpartij eiste de levens van twee Israëlische toeristen en twee museummedewerkers.