Wie volgt Boris Johnson op? Laatste twee Tory-kopstukken laten in debat vooral verdeling binnen partij zien

Boris Johnson mag dan al wel zo’n drie weken geleden zijn opgestapt, hij is nog niet van het politieke toneel verdwenen. De Tories, waar Johnson de leider van was, blijft namelijk aan het hoofd tot de volgende verkiezingen. Johnson had nog geen opvolger klaar staan en dus blijft hij aan tot deze er is. Op 5 september wordt, na een stemming onder de leden van de regeringspartij, de nieuwe leider en daarmee ook de nieuwe premier bekendgemaakt.

Tory-kopstukken vielen de afgelopen weken één voor één af, totdat er nog twee overbleven: huidige minister van Buitenlandse Zaken Liz Truss en ex-minister van Financiën Rishi Sunak. Beide kandidaten hebben hun plek op Downing Street 10 nog niet verzekerd.

Leden van de Tories mogen vòòr 5 september per brief hun stem uitbrengen op wie van de twee ze het liefst wekelijks aan de koffie met koningin Elizabeth zien zitten. De partij organiseert de komende tijd maar liefst twaalf bijeenkomsten door het hele land, maar lang niet alle partijleden zullen daarheen gaan. Hierom is het debat tussen de twee kopstukken vanavond van vitaal belang voor de race tussen Sunak en Truss.

Een winnaar mocht niet uit het debat blijken. Wat de vertoning op BBC wel liet zien is de inhoudelijke verdeling waar de Tories niet met deze ene verkiezing vanaf zullen komen. Het was hard tegen hard tussen Truss en Sunak. Bij het onderwerp belastingen vlogen de beschuldigingen om de oren. Truss zei meteen belastingen omlaag te willen gooien na aangesteld te worden als premier, met hogere staatsschulden en leningen als gevolg. Sunak wil juist eerst de inflatie in bedwang krijgen, want een grotere staatsschuld gaat volgens hem niets oplossen op de lange termijn. 

,,Het is niet rechtvaardig om onze kinderen te vragen om de rekening te betalen die wij vooruit schuiven”, aldus Sunak. Truss beschuldigde Sunak ervan een ‘angstproject’ op te willen zetten, en vond het juist redelijk om geld te lenen na de coronapandemie, ‘een gebeurtenis die maar een keer in de honderd jaar plaatsvindt’. 

Daarnaast beschuldigde Truss Sunak ervan wel erg snel van mening te zijn veranderd over handelsrelaties met China. ,,Een maand geleden wilde je handelsroutes met China er nog doorheen duwen”, aldus Truss, refererend naar Sunaks ministerschap. Recent heeft Sunak juist gezegd dat China ‘de grootste dreiging op lange termijn voor Groot Brittannië’ is. ,,Wat fijn dat je nu op mijn manier bent gaan denken”, aldus Truss.

Ze waren het niet alleen maar oneens met elkaar. Beide blijven tevreden over het premierschap van Johnson, ook al wordt Sunak er wel van beschuldigd de ex-premier symbolisch in de rug te hebben gestoken. Beide zien echter geen positie voor Johnson in hun denkbeeldige kabinet. ,,Het is tijd om vooruit te kijken”, legt Sunak uit.

Ook zijn beide van plan het omstreden plan om asielzoekers eerst naar Rwanda te sturen - om daar beoordeeld te worden voor asiel in het Verenigd Koninkrijk - van Johnson door te zetten. Zo worden de gevaarlijke immigratiestromen over het Kanaal tegengehouden. Mensenrechtenorganisaties maar ook politieke tegenstanders hebben veel kritiek geuit op dit plan.

Binnen de partij maken ze zich zorgen na het debat. Zo zou de enige winnaar van de bittere campagne de Labour partij zijn, de tegenstander van de Tories in het Britse parlement. Voormalig partijvoorzitter Amanda Milling deelde dat ze nog nooit ‘zo'n giftige campagne heeft gezien’. Op Twitter riep ze de kandidaten een Clean Campaign Charter te tekenen. Zonder deze belofte ‘zou de blijvende schade aan de partij kunnen zorgen voor een machtsverlies dat nog wel een decennium kunnen duren’.

In iedere stemmingsronde tot nu toe, enkel gehouden onder politici, kwam Rishi Sunak als favoriet uit de strijd. Maar als je naar de bookmakers luistert, zal Liz Truss de volgende inwoner van Downing Street 10 worden. Het wordt dus nog spannend wie na 5 september Boris Johnson zal vervangen.

Als ‘verstandige beheerder van de schatkist’ profileert Sunak zich als de slimme keuze. De minister van Financiën ten tijde van de coronacrisis werd geprezen om zijn steunpakketten, maar nu zegt hij in te zien dat de huidige economische situatie om maatregelen vraagt. Dat werkt onder politici, maar Liz ‘lagere belastingen’ Truss lijkt de conservatieve stemmer meer aan te spreken. Ze hoopt met lagere belastingen de lasten van de gemiddelde Brit te verzachten. Kortom, Sunak gaat de gemiddelde Brit op de korte termijn al geld kosten, en Truss belooft snel de kosten te drukken

Ook Truss wordt trouwens niet zonder kritiek ontvangen bij haar partijgenoten. Zo zou de huidige minister van Buitenlandse Zaken soms wel erg veel haar politieke idool Margaret Thatcher willen na-apen, tot ongenoegen van een deel van de stemmers. Daarbij is ze niet zo’n sterke spreker, en heeft ze over de lange termijn weinig te vertellen. De race is dus nog lang niet gelopen.