Experts: Stresstest voor energiebedrijven nodig

Welkom Energie was deze week de eerste leverancier die bezweek als gevolg van de explosief gestegen energieprijzen. De vraag rijst waarom toezichthouder Autoriteit Consument en Markt (ACM) niet eerder ingreep. Tot begin oktober was Welkom Energie namelijk nog volop op energievergelijkingssites te vinden met aanbiedingen. Op dat moment onderhandelde de directie al met Eneco over de overname van de 90.000 klanten.

,,De ACM had er véél korter op moeten zitten’’, vindt Dirk Jan Wolfert, directeur van de Vastelastenbond. Begin vorige maand bleek uit onderzoek van de belangenclub al dat Welkom Energie een van de energiebedrijven is die financieel in de gevarenzone zitten. ,,Probleem is dat de ACM vooral toeziet of consumenten bij een faillissement gas en licht blijven krijgen.’’

De Vastelastenbond noem het hoog tijd voor een stresstest voor energiebedrijven, waarbij ook hun financiële positie wordt meegenomen. Banken kregen hier na de financiële crisis van 2009 ook mee te maken ,,Leveranciers moeten over voldoende buffers beschikken om stijgende prijzen aan te kunnen.’’ 

De Consumentenbond vindt het ook hoog tijd voor beter toezicht. ,,De ACM mist nu de bevoegdheid om te handhaven bij een slechte financiële positie’’, zegt Joyce Donat. ,,Een stresstest voor energiebedrijven is zeker het onderzoeken waard.’’ 

Donat wijst op eigen onderzoek uit 2020 waaruit blijkt dat er op de energiemarkt een race to the bottom gaande is. Nieuwkomers vechten zich in door klanten aan te nemen onder de kostprijs. ,,Dat maakt bedrijven enorm kwetsbaar, zoals blijkt bij Welkom Energie.’’ 

_{Tekst gaat verder na het beeld}

De Consumentenbond verwacht dat komende tijd meer leveranciers omvallen. Zo stuurde Enstroga afgelopen maand al dreigende brieven naar klanten met het verzoek over te stappen. Vandebron en Pure Energie verhoogden hun variabele tarieven nu al aanzienlijk, in plaats van te wachten tot de gebruikelijke datum van 1 januari. 

De Vastelastenbond vreest eveneens voor nieuwe voorbeelden. Volgens de belangenbehartiger speculeren energieprijsvechters door op de kortetermijnmarkt energie in te kopen. ,,Dat is in 99 op de 100 keer voordeliger, maar als de gasprijzen exploderen gaat het mis’’, stelt directeur Wolfert. ,,Hun klanten hebben immers hun prijzen vastgezet tegen veel lagere tarieven.’’

Volgens de Vastelastenbond dient de ACM bovendien de controle naar de zomer te halen. Dit jaar moesten energiebedrijven uiterlijk 1 oktober aangeven of zij in staat zijn klanten in de winter van energie te voorzien. ,,Dat is veel te laat’’, stelt Wolfert. 

ACM kan niet ingrijpen

Hij wijst erop dat bedrijven in de zomer weinig stroom en gas hoeven te leveren en dus meer geld van klanten incasseren dan noodzakelijk. In de winter is het andersom en kost de levering meer dan ze binnenkrijgen. ,,Dan kan het misgaan, zoals in 2018 gebeurde met Energieflex en een jaar later met Robin Energie.’’

De ACM zegt in een reactie het omvallen van Welkom Energie te evalueren. De toezichthouder stelt faillissementen niet te kunnen voorkomen. ,,Wij mogen niet ingrijpen in de bedrijfsvoering van energiebedrijven’’,  zegt Tjitte Mastenbroek van ACM. ,,Ook kunnen wij klanten niet waarschuwen of adviseren een bepaald bedrijf te mijden. Wel kunnen wij de vergunning intrekken als leveringszekerheid in het geding is.’’ Dat gebeurde met Welkom Energie. 

Mastenbroek noemt het een misverstand dat de ACM bedrijven eenmaal per jaar om cijfers vraagt. ,,Wij monitoren het gehele jaar door en kunnen een bedrijf indien noodzakelijk vaker controleren.’’

_{Tekst gaat verder na het beeld}

De vraag blijft dan echter waarom Welkom Energie, waarvan de financiële positie toch bekend was, kon omvallen. Energievergelijker Gaslicht.com pleit voor strenger toezicht. ,,Er moeten betere controlemechanismen komen dan er nu zijn’’, stelt Sanne de Jong Bins. ,,Nu staan klanten in de kou en kunnen ze nergens heen.’’ Veel klanten voelen zich gepakt en stellen voor honderden tot duizenden euro's het schip in te gaan.

Inmiddels klinkt de roep om beter toezicht ook uit politiek Den Haag. Pieter Omtzigt heeft een motie ingediend, gesteund door onder meer PvdA, Denk en GroenLinks. Komende week wordt daar over gestemd. Het Kamerlid wil van het kabinet weten of de eisen aan leveranciers wel streng genoeg zijn. Ook vraagt hij zich af of energiebedrijven hun deals met klanten voldoende afdekken middels lange termijncontracten op de energiemarkt.