Verstopte dukaten in stadsgracht

Zestien deelnemers kan zelfstandig stadsgids Robin Pater deze zaterdagmiddag begroeten op het Stationsplein. Het merendeel van hen is afkomstig uit Enschede.

Ook van de partij: twee oudere dames uit Almere die al vaker een dagje Enschede hebben gedaan. In de twaalf jaar dat hij nu in Enschede woont, is Pater er achtergekomen dat dit geen stad is die aan de oppervlakte ligt: "Enschede is geen oud-Hollandse stad. De drie B's, brand, bommen en burgemeesters (berucht om hun sloopwoede), hebben hun werk gedaan. Maar het gerucht gaat dat er in Enschede iets bruist."

Vanaf het Stationsplein voert de route via de Korte Hengelosestraat richting kruispunt De Graaff. Onderweg attendeert de stadsgids, de jongste van Nederland, zijn groep op de fraaie bovengevels: "Kijk omhoog en u ziet heel verrassende dingen!" Pater heeft er zin in en blijkt een boeiend verteller. Historische wetenswaardigheden worden afgewisseld met smeuïge anekdoktes. Over de gloriedagen van de textiel bijvoorbeeld. Toen Enschede gold als het Wassenaar van Nederland. De stad die zoveel rokende fabriekspijpen telde, dat de inwoners hun naam in het roet konden schrijven. En de Enschedese textielbaronnen bijna de gehele top 10 van de toenmalige Quote 500 in beslag namen. In 1910, wil het verhaal, kregen de fabrikanten een gezamenlijke belastingaanslag van 487 miljoen. Guldens weliswaar, maar toch.

Natuurlijk is er een belangrijke rol weggelegd voor de stadsbrand uit 1862. In drie uur ging vrijwel de gehele stad in vlammen op. De paniek was zo groot dat de inwoners al hun kostbaarheden in de smerige gracht gooiden. Bij de wederopbouw dacht niemand meer aan al die kostbaarheden en werden de grachten volgegooid met puin. De overlevering wil dat er onder de Walstraat voor kapitalen in de grond verscholen zitten.

En verder gaat het. Van de contouren die in de Marktstraat te zien zijn van de oude stadspoort ('de meest platgelopen plek van de binnenstad') naar restanten van diezelfde stadspoort net achter het pand van Talamini ('waar je de middeleeuwen nog kunt aanraken'). De Jacobuskerk, met een mooiere achter- dan voorzijde en grotendeels betaald door niet-gelovigen. Op de Oude Markt wijst Pater op de zonnewijzer aan de Grote Kerk, een uitvinding van Coenraad ter Kuile, 'de Twentse Leonardo da Vinci'.

Geboeid luistert de groep naar Paters verhalen over het brandmonument op de Oude Markt. De tekst op de achterzijde ('een sms'je uit 1912) met informatie over de stadsbrand. De beeltenis van Enschedeërs die als Griekse halfgoden tegen de vlammen vechten. En de wulpse dame bovenop, die slecht zou zijn voor de arbeidersmoraal. Door de Grote Kerk en via de Klokkenplas gaat het vervolgens richting Langestraat. Waar boven het pand van Score nog een restant te zien is van de bovenleiding van de oude stadstram.

De balustrade om het bordes van het stadhuis is zo'n verborgen parel van de stad. Het hekwerk gemaakt door Van Hall laat het verleden van de stad zien. Precies op de hoek symboliseren grote vlammen de stadsbrand, als een keerpunt in de geschiedenis van Enschede. Pater: "Dan kun je hier 1½ uur naar Sinterklaas staan te kijken en geen oog hebben voor het fraaie hekwerk waar de sint achter staat."

Stadsgids Pater sluit de wandeling af met een eerbetoon van Willem Wilmink aan het Ei van Ko. Goed nieuws voor de locals die het gemist hebben, zij krijgen op 1 september een herkansing.