De landelijke brancheorganisatie Cultuurconnectie luidde daarover eerder deze week de noodklok in Tubantia, ondersteund door onderzoeksresultaten van adviesbureau Berenschot. Het bureau bevraagde in de provincie Utrecht alle lokale overheden over de cultuurcompensatie. Uit die rondvraag bleek dat er vooral in de kleinere tot middelgrote gemeenten veel onduidelijk is over de besteding van dit geld. 

Het probleem is dat het Rijk weliswaar 150 miljoen euro heeft vrijgemaakt voor het eerste deel van dit jaar, maar dat dit geld niet met de opdruk ‘cultuurgeld’ naar de gemeenten is overgemaakt. Zodoende is het aan de gemeentebesturen zelf om met het geld steunpakketten voor de culturele sector in elkaar te zetten. En daar gaat het vaak mis. 

Omdat het bedrag niet geoormerkt is, stroomt het geld rechtstreeks van het Gemeentefonds in de algemene portemonnee van gemeenten. Daaruit kan de lokale overheid ook allerlei andere zaken bekostigen. „Als een gemeente er een weg van wil aanleggen of er lantaarnpalen van koopt, dan is dat mogelijk. Omdat het geld geen etiket heeft meegekregen, hoeven ze daarover ook geen verantwoording af te leggen”, liet onderzoeker Bastiaan Vinkenburg van Berenschot afgelopen week al weten. 

Die vrees wordt aangewakkerd door een gemeente als Almelo, waar nog geen helderheid is over de besteding van het geld. Daar volgt later in het jaar een overleg met vertegenwoordigers uit allerlei sectoren, om te zien waar financiële steun het hardste nodig is. Cultuur is daar slechts een onderdeel van, terwijl Almelo specifiek daarvoor wel ruim 440.000 euro voor krijgt. 

De gemeente gaf in een reactie aan ook zelf met flinke gaten te kampen. „Dat is waar we bang voor zijn. Veel gemeenten zien dit bedrag als gratis geld, waarmee ze bijvoorbeeld tekorten in de jeugdzorg kunnen afdekken”, zei directeur Jan Brands van brancheorganisatie Cultuurconnectie daarover. 

In gemeenten als Enschede (ruim 1,7 miljoen euro), Hof van Twente (257.240 euro) en Oldenzaal (44.753 euro) gaat het beter. Zo wordt in Enschede momenteel de laatste hand gelegd aan een omvangrijk steunplan voor de culturele sector. De gemeente wil onder meer 1.000 euro geven aan stichtingen en organisaties die in acute geldnood verkeren. 

Fractievoorzitter Annemieke Wissink van de Overijsselse PvdA wil dat er nu duidelijkheid komt. „Dit is ongehoord en onbehoorlijk”, geeft ze aan. „Kleine musea, muziekverenigingen en theaters hebben het enorm zwaar. Onze culturele sector kraakt in z’n voegen. En dan zijn er gemeenten die het geld dat bedoeld is om het buurttheater te redden, gebruiken om stoeptegels te leggen. Dat vind ik echt onfatsoenlijk.”

Daarom wil de partij dat snel openbaar wordt welke gemeenten de euro’s niet voor de culturele organisaties gebruiken. In de komende Statenvergadering van woensdag 3 maart hoopt de PvdA namen en rugnummers te bemachtigen. „Naming and shaming. Zo kan Overijssel druk zetten op gemeenten om alsnog snel uit te keren. Gemeenten hebben die verantwoordelijkheid.”