Opinie | Liefde op het eerste gezicht

Ik werk bijna zeven jaar bij Rijksmuseum Twenthe, maar dit is voor het eerst dat onze wegen kruisen. Waar had hij zich verstopt? In de diepe, donkere depots onder het gebouw? Bij andere musea, uit mijn zicht? Het is voor mij een raadsel, maar nu ik hem heb leren kennen, blijven zijn ogen me achtervolgen. Jan Philips François van der Vinne. Zelfs zijn naam klinkt als een spannend jongensboek. Ik heb hem leren kennen via het internet, zoals dat gaat tegenwoordig. Daar sprong zijn gezicht er meteen uit, in een rij van portretten.

Portretten
Portretten, u hoort het goed. Ik zag Jan voor het eerst op de nieuwe collectiewebsite van Rijksmuseum Twenthe. Als de website klaar is, kan de hele wereld Jan leren kennen vanaf z'n eigen bank, maar nu moet u het nog even met dit plaatje doen.

Zie hem staan, met z'n badmintonracket, nonchalant leunend tegen een nogal merkwaardig ogend muurtje. Als je hem zo ziet staan, lijkt het alsof de jonge Jan zijn spelletje badminton even onderbroken heeft voor een vrolijke snapshot. Z'n petje gooide hij achteloos op de grond naast hem, bovenop het racket van...

Ja, van wie eigenlijk? De schilder? Was Jan Adam Kruseman zijn tegenspeler, het spel onderbroken voor een vrolijk portretje? Dat is niet waarschijnlijk. Grote kans dat Kruseman de olijke Jan in zijn atelier schilderde, ver weg van de straffe winden die badmintonspel in de Hollandse buitenlucht nogal bemoeilijkt. Dat badmintonspel, dat is toch iets opmerkelijks. Ik geloof dat ik nooit eerder een jongensportret met een badmintonracket uit het begin van de 19de eeuw heb gezien.

Mijn verliefdheid op dit portretje is net als een ordinaire verliefdheid op een echte man: ik wilde alles van hem te weten zien te komen. En waartoe went u zich als u uw nieuwe lover beter wilt leren kennen? Juist, Google. Nu moet u weten dat ik een echte Google-fanaat ben. Ik doe graag wedstrijdjes waar mensen me vragen om onmogelijke dingen te vinden, waarbij ik tien minuten tijd krijg om het gevraagde product op te snorren. Zo is een collega van me al verblijd met een toiletbril met blote engeltjes.

Batavia
Maar we dwalen af. De titel van het werk, Portret van Jan Philips François van der Vinne, gaf direct moeilijkheden. Een Jan Philip kon ik wel vinden, maar een Jan Philips bleek geen resultaten op te leveren.

Jan Philip werd geboren in 1825 op Batavia, waar zijn vader een belangrijke bestuursfunctie had. Maar hoe kan het dat een jongen uit Nederlands-Indië door een Nederlandse schilder werd afgebeeld? Ook hier geeft internet uitkomst: ik ontdek dat de familie rond 1836 op verlof was in Nederland, precies de periode dat dit schilderij gemaakt werd. Misschien is het badmintonracket wel het meest overtuigende bewijs dat dit de Indische Jan de jongen is waarnaar ik zoek: op Wikipedia lees ik dat het badmintonspel in de kolonies als eerste omhelst, en werd pas halverwege de jaren 50 van de 19de eeuw populair in Nederland. Het badmintonracket op het schilderij laat ons zien dat Jan anders is. Een Nederlands jongetje, maar toch ook niet.