Waarom eten we bij een geboorte eigenlijk beschuit met muisjes?

Het is een bijzonder historisch en typisch Nederlands gebruik, zegt expert in Nederlandse tradities Ineke Strouken. De kale anijszaadjes werden aan het einde van de middeleeuwen al gegeven aan kraamvrouwen. Anijs helpt namelijk bij het opwekken van de moedermelk. ,,Zeker in die tijd was voldoende moedermelk belangrijk. Alternatieven waren er namelijk nog nauwelijks. Koemelk is te zwaar voor de baby. Als de melk niet op gang kwam, moest er een andere vrouw worden gezocht om het kind bij aan te leggen.’’

Vanaf de achttiende eeuw werd anijszaad niet meer alleen door de moeder gegeten, maar veranderde het in een traktatie voor het kraambezoek. ,,De volwassenen kregen anijslikeur – kraamanijs genoemd – gemaakt van anijszaadjes en voor de kinderen waren er versuikerde anijszaadjes’’, zegt Strouken. Die versuikerde zaadjes zaten in een glazen flesje met een smalle hals. ,,Dat symboliseerde de baarmoeder. De zaadjes waren kostbaar, dus kinderen mochten maar een paar zaadjes uit het flesje frotten.’’

Weer een eeuw later werden de versuikerde zaadjes geserveerd op een beschuitje. En in de tweede helft van de negentiende eeuw kregen de anijszaadjes kleur. ,,Roze voor meisjes en dan nog wit voor jongens’’, zegt Strouken. Af en toe werd daar een uitzondering op gemaakt. In 1938 toen prinses Beatrix werd geboren, werden bijvoorbeeld oranje muisjes geserveerd.

,,De blauwe muisjes ontstonden uiteindelijk pas rond de jaren ’90 van de vorige eeuw.’’ Roze was dus al langer de kleur voor meisjes. ,,Een logische keuze, want vrouwen moesten in die tijd zacht, lief en aaibaar zijn’’, zegt Strouken. Lichtblauw was ook een ‘meisjeskleur’, maar dat veranderde. ,,Blauw staat symbool voor bescherming en omdat jongens vroeger meer waard werden gevonden dan meisjes, werd blauw de kleur voor babyjongens en kregen zij blauwe muisjes.’’

De versuikerde zaadjes noemen we overigens muisjes omdat ze daar, met het kleine staartje, op lijken. ,,En de muis is een vruchtbaarheidssymbool, omdat het dier zich zo snel voortplant.’’

Nog een typisch Nederlands gebruik voor na de geboorte is het versturen van geboortekaartjes. Dat doen we al sinds circa 1878. ,,Toen kwamen de posterijen op en begonnen we elkaar ook na de geboorte een kaartje te sturen’’, vertelt Strouken.

Een gebruik dat we nu niet meer kennen is het ‘kraamkloppertje’. Na de geboorte van een kind hing, veertig dagen lang, een kanten lapje om de deurklopper van het kraamgezin. ,,Dat betekende dat schuldeisers, deurwaarders, maar ook inbrekers en ander gespuis dit huis niet mochten betreden. Het gezin moest met rust gelaten worden om aan de komst van het nieuwe familielid te wennen.’’

Wat we wél nog steeds doen is het aankondigen van een geboorte met een ooievaar die tegen het raam vliegt. ,,Of bij ons in Brabant zie je veel geboorteborden. Dat zou je kunnen zien als een moderne versie van het kraamkloppertje’’, zegt Strouken.

Kraambezoek zelf is trouwens ook een eeuwenoude traditie. ,,In Nederland leefden we in gemeenschappen en buurten. Als er een kind werd geboren, was de hele gemeenschap daarbij betrokken en was er veel bezoek.’’ In plaats van pluche beesten, rompertjes of babyspeelgoed, namen de buren eieren, bouillon of roodvlees mee. ,,Zodat de moeder aan kon sterken na de bevalling.’’

Dit artikel verscheen eerder op deze site in april 2021.

Volg al het nieuws over Gezin via ons ook via Twitter en Facebook.