Allereerste man die varkenshart kreeg maakt het goed

Na de historische operatie was Bennett non-stop verbonden aan een hart-longmachine om zijn nieuwe hart te ondersteunen. Dinsdag werd die machine uitgeschakeld, zei Deborah Kotz, een woordvoerder van de universiteit van Maryland. ,,We bekijken het nog steeds van dag tot dag, en dat zal de komende weken ook zo zijn", legde Kotz uit.

,,Hij loopt meer risico omdat we meer immunosuppressie nodig hebben", vertelde dokter Christine Lau aan de Britse zender BBC. Daarmee doelt ze op de medicatie die Bennett krijgt om zijn immuunsysteem te onderdrukken, en zo te voorkomen dat zijn lichaam het varkenshart afstoot. Het hart dat Bennett kreeg kwam van een varken dat zodanig genetisch gemodificeerd was dat het orgaan minder snel zou worden afgestoten.

Varkens zijn al langer een veelbelovende bron voor transplantaties omdat hun organen erg lijken op die van mensen. Het hart van een varken is bijvoorbeeld ongeveer even groot als dat van een volwassen mens. Hartkleppen van varkens worden al jaren succesvol gebruikt als vervanging van menselijke hartkleppen.

De allereerste experimenten waarbij organen van dieren bij mensen werden geplaatst, waren evenwel niet met varkens, maar met chimpansees. Dat begon in 1963 met een transplantatie van nieren van deze mensapen bij dertien patiënten. De eerste poging tot een harttransplantatie vond plaats in 1964 en maakte gebruik van het hart van een chimpansee. De patiënt stierf echter binnen twee uur. 

De eerste pogingen tot het transplanteren van varkensorganen slaagden evenmin. Door de genetische verschillen stoot het menselijk lichaam deze organen namelijk af. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij het oppervlak van bloedvaten. Mensen hebben bloedtypes A, B en O. Aan de bloedcellen zitten bepaalde eiwitten (antigenen) waaraan het lichaam het bloed kan herkennen: A, B, beide (AB) of géén - dat is type O. 

Die antigenen zijn de reden dat iemand met bloedtype A bijvoorbeeld niet kan doneren aan iemand met type B: het lichaam herkent het bloed niet als lichaamseigen, en stoot het af. Varkens hebben een suikerhoudend eiwit genaamd ‘Gal’ op de bekleding van hun bloedvaten. Omdat mensen dat niet hebben, maken ze er antistoffen tegen aan. Een regulier varkenshart wordt daardoor binnen enkele uren door het lichaam afgestoten.

Wetenschappers proberen via genetische modificatie dit probleem al langer te omzeilen. In het hart dat Bennett ontving zijn in totaal tien genen gewijzigd: drie genen die gelinkt worden aan orgaanafstoting zijn gedeactiveerd, en er is een gen verwijderd om excessieve groei van het hartweefsel te voorkomen. Daarnaast zijn zes verschillende genen die zorgen voor een betere acceptatie van het donorhart in het genoom van het varken toegevoegd. Bennett ontvangt verder een experimenteel anti-afstotingsmedicijn. 

^{Tekst gaat verder onder de foto}

David Bennett, 57, leed aan hartfalen en een onregelmatige hartslag. Daardoor zou hij in aanmerking komen voor een menselijk donorhart, of een hartpomp. Daarvoor zijn echter lange wachtlijsten, en het varkenshart was op dit moment zijn enige optie. Het was ‘doodgaan of deze transplantatie doen’, zei Bennett daarover. ,,Ik wil leven.”

,,Dit was een doorbraak en brengt ons een stap dichter bij het oplossen van de orgaantekortcrisis”, zei chrirug Bartley Griffith, die de hartoperatie uitvoerde, in een statement. ,,We gaan voorzichtig voort, maar zijn ook optimistisch dat deze operatie een nieuwe optie kan bieden aan patiënten in de toekomst.”

In Amerika wachten circa 110.000 mensen op een orgaantransplantatie, waarvan zo'n 3500 op een hart. Meer dan 6000 mensen sterven in de VS jaarlijks voordat ze een donororgaan krijgen. Ook in Nederland zijn er wachtlijsten. Eind 2020 wachtten 133 mensen op een nieuw hart, waarvan er dat jaar 40 een nieuw hart kregen. De sterfte op de lijst is hoog: een op de zeven (15 procent) overlijdt, omdat er niet tijdig een donorhart beschikbaar is. Bij kinderen gaat het zelfs om 30 procent.