Ernstige obesitas bij kinderen heeft vaak medische oorzaak: ‘Ik ben blij dat het niet aan mij ligt’

Sommige ouders huilden van opluchting bij het horen van de onderzoeksresultaten. Jarenlang hadden zij geprobeerd om hun kind nóg gezonder te laten eten en meer te laten sporten, maar nieuw onderzoek onder driehonderd kinderen toonde aan dat er bij eenvijfde iets heel anders aan de hand is. Bij hen werden verschillende zeldzame erfelijke obesitas-aandoeningen gevonden. Dit zijn foutjes in het dna die ervoor zorgen dat een specifiek hersengebied, dat de eetlust en verbranding reguleert, niet goed werkt. Hierdoor hebben deze kinderen constant honger en voelen geen verzadiging na een maaltijd. Bij andere kinderen waren medicijngebruik of eerder opgelopen hersenschade de hoofdoorzaak.

Achttienduizend kinderen in Nederland hebben extreem overgewicht. Het percentage dat een onderliggende medische oorzaak heeft (19 procent) is veel hoger dan eerder in de medische literatuur is beschreven, namelijk ongeveer vijf procent. Volgens de onderzoekers van het Centrum Gezond Gewicht van het Erasmus MC en Amsterdam UMC valt het verschil goed te verklaren, omdat nog nooit zo uitgebreid onderzoek is gedaan. De driehonderd deelnemers, van 0 tot 18 jaar, werden onderworpen aan DNA-tests, hormoonmetingen in het bloed, conditietests bij de kinderfysiotherapeut en metingen van de verbranding bij de kinderdiëtist.

,,We spraken ouders en kinderen die alles geprobeerd hadden om af te vallen. Ze waren ten einde raad. Deze diagnose, die vaststelt dat het een foutje in de genen is, zorgt voor een enorme ontlading, maar ook voor begrip uit de omgeving,” vertelt arts-onderzoeker Ozair Abawi, die samen met Lotte Kleinendorst het onderzoek uitvoerde. Het vaakst werd een onderliggende oorzaak gevonden bij kinderen die al voor de kleuterklas obesitas hadden. 

Een gezonde 4-jarige weegt gemiddeld 15 kilo. Een kleuter met ernstig overgewicht weegt al snel 24 kilo of meer. Dat geldt ook voor Alexandra Jubels (14) uit Zandvoort, die al sinds haar geboorte te zwaar was, ook al kreeg ze dezelfde hoeveelheid babyvoeding als haar oudere, slanke zus. 

Bij vier maanden was Alexandra al 1,5 keer zo groot als een normale baby. ,,De artsen hadden in eerste instantie geen idee wat er aan de hand was. Ze kwamen niet verder dan ‘je moet gezond eten’ maar dat deden we. Je geeft een baby geen friet,” vertelt moeder Willy, die een reeks specialisten raadpleegde.

Alexandra – die hockeyt, een personal trainer heeft, wandelt en fietst – weegt ondanks al haar inspanningen twee keer zo veel als haar moeder. ,,Nu ik wat ouder ben, kan ik mijn situatie beter aanvaarden. Ik ben blij dat het niet aan mij ligt. Dat ik kan vertellen dat er iets in mij niet goed werkt.” 

Luister hier naar de dagelijkse AD Nieuws Update:

De AD Nieuws Update verschijnt dagelijks op  Spotify en Apple Podcast.

Diagnose of niet, die extra kilo’s zitten haar geregeld in de weg. ,,Ik zou graag simpele dingen willen doen zonder erbij na te denken, zoals op een trampoline springen tijdens gymles, zonder te controleren hoeveel kilo de trampoline aankan.” 

Alexandra doet mee aan een internationale medicijnstudie, die de verzadiging en het hongergevoel beter moet reguleren. In eerste instantie viel ze 18 kilo af. ,,Het was heel fijn dat ik na twee boterhammen vol zat. Ik kreeg ook veel complimentjes.” Inmiddels is Alexandra weer fors aangekomen. De artsen hebben daar geen verklaring voor. ,,Ik zie mensen in mijn omgeving denken: ‘hoe krijgt ze dat nu weer voor elkaar’.” Voor die buitenstaanders heeft ze één boodschap: ,,Oordeel niet te snel. Niet alles is wat het lijkt.” 

Ook obesitaschirurgen en wetenschappers zijn het hardnekkige stigma beu. Zij deden onlangs een oproep op deze site om minder snel te oordelen over mensen met ernstig overgewicht. ‘Onze patiënten zijn geen zwakkelingen,’ zeiden zij.