Haaksbergse vindt brieven uit de oorlog: 'Deze jaren zullen we nooit vergeten'

Over de oorlog in Nederlands-Indië werd thuis weinig gesproken. Vader Johan was dwangarbeider aan de Birmaspoorweg, moeder Grada zat op Java in een interneringskamp. De ouders van Eveline Lenderink-Wensink (68) stonden bloot aan de bruutheid van de Japanse bezetter. Het waren de meest vreselijke jaren in hun leven. Meer dan 70 jaar na het einde van de Japanse bezetting komt ze veel te weten over hun leven tijdens de oorlog.

Er zijn talrijke brieven boven water gekomen, waarvan de Haaksbergse het bestaan niet wist. Lenderink is enkele weken geleden gebeld door Greta Kuijt uit Lichtenvoorde. "Haar moeder (zus van de moeder van Lenderink) had al die brieven bewaard. Mijn nicht ontdekte ze bij het opruimen van haar huis. Ik heb nooit geweten dat mijn moeder zo veel brieven naar familie in Nederland heeft geschreven. Het doet me heel veel als ik dat allemaal lees."

Haar vader Johan Wensink was voor de Tweede Wereldoorlog gelegerd in Nederlands-Indië. Hij was beroepsmilitair. Grada reisde hem later achterna. "Zij is met een van de laatste boten voor de Duitse inval in Nederland naar Nederlands-Indië vertrokken." Johan en Grada prijsden zich aanvankelijk gelukkig. Nederland was bezet. In Nederlands-Indië leek de oorlog ver weg. Lenderink leest voor uit een brief: "De eerste jaren hebben we het heerlijk gehad en we waren dolblij met ons kind dat op 9 september 1941 geboren werd."

Maar in 1942 is het gedaan met de rust. Japan verovert de voormalige Nederlandse kolonie. Johan moet als dwangarbeider helpen met de aanleg van de Birmaspoorlijn. Grada wordt gevangen gehouden in een interneringskamp op Java. Johan en Grada zijn ruim drie jaar gescheiden van elkaar. "Dat was een vreselijke tijd. Ze bleven in die jaren in het ongewisse. Zou Johan nog leven? Zou Grada nog leven? Ze wisten niets van elkaar. Het waren jaren van doodsangst. De Jappen waren bruut. Gevangenen werden in elkaar geslagen. De Jappen hebben van mijn moeder alle foto's afgepakt bij huiszoekingen."

Brieven schrijven tijdens de oorlog was onmogelijk. Briefverkeer kwam pas na de Japanse capitulatie in 1945 weer op gang. "Alle bewaarde brieven zijn van de eerste jaren na de oorlog. Mijn moeder heeft heel veel geschreven. Opvallend is dat ze vooral vraagt hoe het met de familie in Nederland gaat. Dat doet ze meer dan dat ze over haar eigen leed schrijft." Lenderink pakt een andere brief en leest voor: "Duizenden mannen zijn getorpedeerd. Al die vrouwen zijn nu al weduwe. Ik was erg mager geworden, maar kom nu weer goed bij van het goede eten dat we krijgen. Maar deze jaren zullen we nooit vergeten."

Met de 'duizenden getorpedeerde mannen' worden dwangarbeiders bedoeld, die na de Japanse terugtrekking op de Javazee om het leven kwamen. "De Japanners namen de dwangarbeiders mee naar Japan. De boten werden door de geallieerden onder vuur genomen. Mijn vader moest ook mee naar Japan. Hij had geluk. Zijn schip is niet aangevallen."

Na de Tweede Wereldoorlog keerden vader en moeder voor een half jaar terug naar Nederland. Toen werd Lenderink geboren. Na het verlof in 1948 gingen ze weer naar Nederlands-Indië. Na de Japanse overgave was een nieuwe oorlog uitgebroken. Indonesiërs streden voor onafhankelijkheid. Het gezin Wensink keerde in 1951 definitief terug in Nederland.

De oorlog had diepe wonden geslagen. "Mijn moeder sprak in het begin niet veel over Nederlands-Indië. Later deed ze dat vaker. Mijn vader praatte heel weinig over die tijd. Hij werd stil. Dat kwam door al die verschrikkingen die hij heeft meegemaakt. Mijn vaders zus en haar zoon zijn in Nederlands-Indië gestorven tijdens de bezetting. Over ons gezin hing altijd de sluier van de oorlog." Johan overleed in 1998, Grada in 2011. "Ze hebben de kinderen nooit verteld over die brieven. Ook aan een andere tante werd veel geschreven. Bij haar zijn ook brieven bewaard gebleven. Ik wil die graag lezen."