Pleidooi voor parlementaire enquête naar Vuurwerkramp

Van Buitenen meent dat het OM ‘naar een van te voren bepaalde uitkomst’ heeft gewerkt: de schuld moest liggen bij het bedrijf S.E. Fireworks en/of een brandstichter. Met het doel om de overheid buiten schot te houden. "Het vuurwerkbedrijf is gecriminaliseerd. De gebrekkige regelgeving rond vuurwerk in Nederland was de oorzaak van de ramp. Tijdens het strafrechtelijk onderzoek zijn veel beslissingen genomen, die er voor zorgden dat de focus niet op de overheid kwam te liggen."

In hoger beroep zijn destijds de twee directeuren van de vuurwerkopslag veroordeeld tot één jaar cel. Zij hadden volgens het Hof ‘te veel en te zwaar’ vuurwerk opgeslagen midden in de woonwijk Roombeek, waardoor de verwoestende explosies konden gebeuren. De Enschedeër wijlen André de Vries, die verdacht werd van brandstichting, werd vrijgesproken. 

Van Buitenen heeft zijn bevindingen vastgelegd in een rapport van 181 pagina’s. Hij heeft die in juni al gepresenteerd bij de top van de Nationale politie. Hij zegt ook contact te hebben gezocht met het College van Procureurs Generaal, de top van het OM. Het parket generaal zegt echter het rapport niet te hebben gekregen en daarom ook niet inhoudelijk daarop te kunnen reageren.

De Bredanaar is een van Nederlands bekendste klokkenluiders. Hij was financieel controleur bij de Europose Commissie. Met zijn onthullingen over fraude bracht hij de Europese Commissie in 1999 ten val. 

Van Buitenen heeft zich op de vuurwerkramp gestort op verzoek van oud-rechercheur Jan Paalman. Paalman zat in het politieteam dat de ramp onderzocht (het Tolteam). Hij en een collega hebben steeds gezegd dat er grote fouten in het onderzoek zijn gemaakt en dat ‘de rechterlijke macht bewust is misleid’. Aanvullend onderzoek van het OM heeft dat later ontkracht.

Van Buitenen durft die stelling van Paalman nu wel over te nemen en vindt dat de twee oud-rechercheurs eerherstel verdienen. Zijn rapport is een reconstructie, die uiteindelijk tot die conclusie leidt. De Bredanaar beschikte over het complete strafdossier, vele aanvullende politiedocumenten en sprak naar eigen zeggen met talrijke (oud)-ambtenaren, politiemensen en brandweerlieden die bij de ramp betrokken waren. De afgelopen drie jaar was hij haast maandelijks in Enschede op zoek naar nieuwe feiten en bewijsstukken, zegt hij.

“Ik ben echt niet even de zoveelste persoon die denkt iets nieuws te kunnen melden over de ramp. Ik ga niet over één nacht ijs. Ik was vooraf ook heel sceptisch toen ik werd benaderd. Maar hoe meer ik me erin verdiepte, hoe meer ik tot de conclusie kwam dat hier iets goed mis is. Er is willens en wetens door justitie naar die ene conclusie gewerkt. Vervolgen van S.E. Fireworks was een veilige optie; dan kwam de nadruk niet op het handelen van de overheid te liggen. Zo fout als wat.”

Dat Van Buitenen de schuld vooral legt bij de overheid, komt met name door de ontploffing in 1991 van een vuurwerkfabriek in Culemborg. “Er is niets gedaan met de lessen van toen. Anders was het in Enschede zeker anders afgelopen. Maar voor justitie waren die lessen in 2000 ineens niet relevant, omdat het niet uit kwam.” Zo benoemt Van Buitenen een serie voorvallen in het strafrechtelijk onderzoek in voordeel van de overheid. “Er is in mijn ogen om die reden bewust fout op fout gestapeld’.

De kritiek op de rol van de overheid bij de ramp is niet nieuw. De onafhankelijke Commissie Oosting stelde destijds ook vast dat Enschede en de Rijksoverheid grote fouten hadden gemaakt. Ook werd gewezen op Culemborg. Het kwam echter niet tot vervolging van de overheid, omdat het zogenoemde Pikmeer-arrest dat blokkeerde. Van Buitenen meent dat dit arrest ‘misbruikt is’ en dat dit van hoger hand werd geregeld. “Ze kwamen er pas na een jaar na de ramp mee, toen ze de schuld bij het bedrijf en een eventuele brandstichter konden leggen.”

Het is de bedoeling van Van Buitenen dat op korte termijn zijn rapport op internet wordt gepubliceerd. “Ik zal alles doen om de politiek in actie te laten komen.”

1Twente sprak met Paul van Buitenen. Luister het interview hieronder terug.