Collectieve verbeelding brengt ons verder

Vorige week werd ik gegrepen door een artikel van Jelmer Mommers (de Correspondent) waarin hij zich afvraagt waar onze verbeelding ons nog brengt. Zijn conclusie: onze verbeelding is gestokt en dat maakt ons incompetent om mondiale uitdagingen als de klimaatcrisis het hoofd te bieden. Ook wetenschapper Robbert Dijkgraaf luidt de noodklok in de Volkskrant. In zijn optiek trappen onze opvoeding en ons onderwijs hard op de rem van de verbeelding. Het onderwijs is naar zijn zeggen voor veel mensen een plek waar leerlingen in een vierkantje worden geduwd, ook als ze een rondje zijn, omdat de maatschappij nu eenmaal vierkantjes nodig heeft. Dijkgraaf verwacht dat toekomstige generaties op deze tijd zullen terugkijken in ongeloof over de manier waarop wij creativiteit en ontdekkingsdrang beteugelden.

Mommers roept op het gedachtegoed en de werkwijze van Maarten Hajer, trekker van de Urban Futures Studio, toe te passen om vanuit verbeelding de klimaatcrisis te overwinnen. Zonder afbreuk te doen aan de klimaatcrisis wil ik u echter oproepen uw verbeeldingsvermogen in te zetten voor Twente. Want ook op regionaal niveau staan we voor maatschappelijke opgaven, maar lijken we veel moeite te hebben een breed gedragen aanpak te bereiken. Denk aan de arbeidsmarkt, ons bruto regionaal product, welzijn, vergrijzing, leefbaarheid van landelijk en stedelijk gebied en de bereikbaarheid. Als we geen krachtig antwoord vinden op de uitdagingen in deze deelgebieden dan blijft onze productiviteit relatief laag, de werkloosheid relatief hoog en is de kans groot dat we onvoldoende verdienen om welvaart en welzijn in onze regio te waarborgen.

En dat willen we niet, dus laten we er wat aan doen. We gaan onze gestokte verbeelding activeren voor een betere Twentse toekomst. En dat moet beter dan de pogingen waarbij we als Twente nooit echt op één lijn lijken te komen. Pogingen waarin we een ogenschijnlijke kloof houden tussen technologie en andere sectoren, tussen stad en platteland en tussen veertien individuele gemeenten, drie kennisinstellingen en een versnipperde industrie. Alles is echter verbonden. Zo beeld ik me drones in die landbouwgewassen voorzien van precies de juiste hoeveelheid voeding en 3D geprinte bruggen van composiet naar het ontwerp van de inwoners in die wijk. Ondernemerschap en burgerschap lopen in Twente in elkaar over en we hebben een regio waar stad en buitengebied vruchten plukken van innovatie.

Als we op advies van Mommers de filosofie van Hajer volgen dan moeten we de toekomst naar het heden halen met concrete voorstellingen zoals beelden, maquettes, films en verhalen van die toekomst. Om te kunnen zeggen: ‘Ja, zo willen we het.’ Een beeld dat ons voorstellingsvermogen prikkelt en aantoont dat het anders en beter kan. En daar slagen we volgens mij niet in. Het lukt ons niet goed abstracte visies in concrete beelden te vertalen, beelden die verbinden en breed gedragen worden. Zo’n beeld is iets anders dan een concrete blauwdruk. Want net als Dijkgraaf gelooft Hajer niet in het op voorhand vastleggen wat er moet gebeuren. Het heeft geen zin te zoeken naar zekerheid die er niet is. Om verder te komen moeten we collectief een sprong wagen. We moeten proberen en dromen, in plaats van alles controleren en berekenen.

Vanzelfsprekend zijn concrete uitvoeringsplannen nodig met duidelijke prestatie-indicatoren. We moeten ons echter realiseren dat we de kracht van verbeelding alleen aanwakkeren en benutten als we beseffen dat er geen absolute zekerheid vooraf is en er dus moed, leiderschap en hoop nodig is voor een betere toekomst, vanuit een collectief gedragen beeld.

Jaap Beernink