Onderzoek RIVM: Tata Steel stoot meer uit dan het rapporteert, Tata: ‘We nemen dit serieus’

‘De door het bedrijf aangeleverde informatie zoals opgenomen in de Emissieregistratie geeft geen compleet beeld’, zo staat in het rapport dat vandaag openbaar werd. Dat wil niet zeggen dat Tata de boel flest, zegt onderzoeker Janneke Elberse in een toelichting. ,,We weten het gewoon niet.” Het rapport noemt vier mogelijke oorzaken voor het verschil tussen wat wordt gemeten en wat wordt opgegeven.

Het onderzoek dat vandaag werd gepubliceerd is inmiddels het derde van het RIVM naar de luchtkwaliteit in de omgeving van Wijk aan Zee, IJmuiden en Beverwijk. In april vorig jaar bevestigde een eerste onderzoek dat de gezondheidsklachten in het gebied groter zijn dan elders in Nederland. In september werd de oorzaak onderzocht: de hoeveelheden schadelijke stoffen die neerdalen in de omgeving van Tata Steel zijn vele tientallen malen hoger dan elders. Zoveel hoger zelfs, dat bij langdurige blootstelling het IQ van kinderen tot 12 jaar negatief wordt beïnvloed. Vandaag beantwoordt het RIVM de vraag waar die schadelijk stoffen precies vandaan komen. Conclusie: het overgrote deel is te herleiden tot de staalfabriek.

Maar er was dus ook een belangrijke ‘bijvangst’, zoals Elberse het noemde. ‘De gemeten hoeveelheden metalen en PAK zijn (veel) hoger dan was verwacht op basis van berekeningen met data van de milieujaarverslagen, respectievelijk de Emissieregistratie. Deze gegevens over de uitstoot lijken niet volledig te zijn aangeleverd’, zo staat in het rapport. Voor lood: zes keer hoger. Voor het metaal vanadium tot dertig keer hoger. En voor sommige PAK’s zelfs tot 1000 keer hoger. PAK’s, de afkorting voor Polycyclische aromatische koolwaterstoffen, zijn schadelijke stoffen die kankerverwekkend zijn.

Een bedrijf als Tata is wettelijk verplicht milieujaarverslagen op te stellen en te rapporteren hoeveel van welke stof bij het productieproces vrij komt. Het RIVM noemt vier mogelijke verklaringen voor wat ‘het gat’ wordt genoemd dat de vijf onderzoekers hebben geconstateerd:

1) De feitelijke emissies van Tata Steel zijn gewoon hoger zijn dan in de wettelijk verplichte verslagen wordt gerapporteerd. ,,Het is mogelijk dat sommige emissies, met name bij incidenten, worden onderschat.”

2) Het gaat om uitstoot van onderaannemers die werken op het terrein van Tata en die niet zelf hoeven niet te rapporteren. Ook het railverkeer en de overslag van ertsen en kolen op het terrein van Tata kan zo’n extra, niet gerapporteerde bron van uitstoot zijn. Een van die bedrijven is Harsco Metals, dat verantwoordelijk is voor de  beruchte ‘grafietwolken’ van de afgelopen jaren.  

3) Behalve via de schoorstenen komt ook via kieren, ramen en deuren verontreiniging in de lucht.

4) Stoffen die eerder waren uitgestoten en in de bodem terecht zijn gekomen, worden onder invloed van de wind opnieuw in de lucht gebracht.

Tata Steel kreeg het rapport niet zoals de media al van te voren te lezen. ,,Dat is jammer en daarom is het voor ons erg lastig om hier op te kunnen reageren. We nemen het uiteraard zeer serieus en gaan het nu nauwkeurig bestuderen”, zegt een woordvoerder. Wat zij wel alvast kan zeggen: ,,We meten wij onze emissies. Dit wordt gedaan door geaccrediteerde bureaus. Jaarlijks rapporteren we over deze meetresultaten aan de overheid via het digitale milieujaarverslag. De overheid, waaronder de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, voert ook veel metingen uit op ons bedrijfsterrein.”

De woordvoerder bevestigt dat Tata niet de emissies rapporteert van andere bedrijven die op het terrein van de staalfabriek actief zijn. ,,Die hebben een eigen milieuvergunning.” Over incidenten zegt ze: ,,Als ongewone voorvallen zich voordoen, dan worden deze gemeld bij het bevoegd gezag. De emissies daarvan kunnen niet altijd gekwantificeerd worden. Het is immers niet op voorhand bekend welke dit zijn, wanneer dit plaats gaat vinden of wat de tijdsduur is. Meestal is deze kort en variabel. Het grootste deel van de emissies die vrijkomen bij ongewone voorvallen wordt overigens wel gekwantificeerd en gerapporteerd in het Milieujaarverslag, omdat we in de schoorstenen van de grote installaties aldoor monitoren. Het gedeelte dat niet gekwantificeerd kan worden, zal een niet significant deel zijn van de totale emissies van het bedrijf.” De stofemissies van de opslagen en transportbewegingen op het Tata Steelterrein worden wel gerapporteerd, zegt ze.

Volgende week spreekt De Tweede Kamer opnieuw over de toekomst van Tata Steel. Het bedrijf heeft vergaande plannen om van steenkool over te schakelen op waterstof, maar vraagt daarvoor wel miljarden aan overheidssteun. Directeur Hans van den Berg erkent wel dat het bedrijf ‘te laat’ is begonnen met vergroenen. ,,Altijd dat verhaal van de waslijn, waar je met je vinger een laagje stof van Tata vanaf kunt halen. Dat is niet meer van deze tijd. Dat wil je toch niet meer? Dat was vroeger misschien normaal, maar nu toch niet meer”, zei hij tegen NH Nieuws. 

Bewoners van de IJmond hoeven zich op basis van dit rapport niet nóg meer zorgen te maken over hun gezondheid dan ze al deden op basis van de vorige twee RIVM-onderzoeken. Janneke Elberse van het RIVM wijst erop dat die rapporten waren gebaseerd op wat er daadwerkelijk was gemeten, niet op basis van wat er was opgegeven.

Bewoner Antoinette Verbrugge zegt blij te zijn met het RIVM-rapport. ,,Het staat nu zwart op wit: de ziekmakende uitstoot komt van onze buren".  Over het gat tussen de gemeten en de berekende uitstoot zegt ze: ,,Geloven wij Tata nog na al die jaren van bedrog en leugens? Dit zijn hele recente onderzoeken, terwijl Tata voor de bühne een sprookje voorschotelt. In de pers hoor je een schuldbewuste Hans van den Berg. (...) maar wij hebben nog geen enkel zicht op verbetering. Onze kinderen zijn niet veilig, wij zijn niet veilig, niemand is hier veilig. Er gaan hier mensen dood.” 

De Frisse Wind heeft in mei vorig jaar met hulp van advocaat Bénédicte Ficq aangifte gedaan tegen de staalfabriek. Inmiddels zo'n 1400 inwoners beschuldigen Tata Steel ervan willens en wetens gevaarlijke en kankerverwekkende stoffen te blijven blijven uitstoten. Verbrugge: ,,Tata Steel moet schoon worden, en dat kan allang.”