Hoe komt het dat exotisch fruit zoals een banaan weken onderweg is en toch pas op de fruitschaal rijpt?

Nederland is een bananenrepubliek, en dat mag je voor één keer gerust letterlijk nemen. Ons land importeerde vorig jaar voor 9,2 miljard euro aan verse groente en fruit. De banaan staat op nummer 2 in de top 5, na de avocado, dus het is een populaire fruitsoort. Samen met de appel vormt de gele rakker de top 2 van populairste fruitsoorten in ons land. Maar hoe komen ze hier?

Bananen belanden na een twee weken lange overvaart vanuit Colombia, Ecuador en Costa Rica — de belangrijkste aanvoerlanden — nog altijd onrijp in ons land. Hoe kan dat toch? Met een mix van een exacte temperatuur en perfect uitgekiende rijpingsprocessen, zo blijkt. ,,Zodra de bananen na negen maanden in Latijns-Amerika geoogst werden, belanden ze nog helemaal groen en netjes in dozen verpakt in een gekoelde container of het ruim van een koelschip”, weten ze bij Havenbedrijf Antwerpen. België is een andere grote importeur van bananen. 

Die gekoelde containers en/of koelschepen zijn altijd wit, ‘want wit kaatst het zonlicht én dus ook de warmte af’. Maar vooral: tijdens de hele tocht van net geen twee weken lang blijven de bananen op precies 13,7 graden. ,,Zo blijven ze mooi groen en zijn ze minder kwetsbaar.” Daardoor zien de vruchten er nog altijd knalgroen uit wanneer ze aan de Antwerpse kades gelost worden en door douane en voedselwaakhond FAVV gekeurd worden. ,,Duikt er een geel plekje, fruitvliegje, beschadiging of een fout in de verpakking op, dan wordt de banaan afgekeurd. De bananen die er wel nog altijd fruitig, fris en stevig uitzien, krijgen de nodige certificaten.”

Ze worden dan nog hoogstens enkele dagen bewaard op diezelfde temperatuur van 13,7 graden. Tot de importeur - de nieuwe eigenaar van de bananen - ze komt ophalen. Die brengt de vruchten niet meteen naar de opslagruimten, maar voert ze eerst nog naar de eigen ‘rijperij’, om daar net voldoende te rijpen. ,,Daarbij worden de temperatuur, de vochtigheidsgraad en de hoeveelheid ethyleengas nauwkeurig afgesteld om de bananen op hun lekkerst te krijgen. Nog nét iets meer groen dan geel gaan ze dan richting de supermarkt.”

Euh, ethyleengas, wat is dat? Geen paniek, het is een gas dat van nature - weliswaar in lagere doses - ook uitgestoten wordt door de bananen zelf. ,,Ethyleen zorgt ervoor dat allerlei enzymen in het fruit worden aangemaakt”, vertellen ze ons bij wetenschapsmagazine Kijk. ,,Zo wordt de zoete smaak van fruit veroorzaakt door het rijpingsenzym amylase: dit stofje zet zetmeel om in suiker. Terwijl pectinase ervoor zorgt dat het fruit zachter wordt. Daarnaast zijn er enzymen die allerlei zuren neutraliseren en enzymen die de groene kleurstof chlorofyl afbreken, waardoor het fruit zo’n aantrekkelijke kleur krijgt.”

Door de bananen zelf in het magazijn van de rijperij enkele dagen aan een overdosis ethyleengas bloot te stellen, versnelt dat rijpingsproces. ,,Zodat de bananen - ruim twee weken, 10.000 km en vele handen later - eindelijk met de vrachtwagen naar de supermarkt kunnen. En daar intussen al net iets meer geel dan groen in de rekken liggen te wachten om in het winkelmandje te belanden.”

Wat gebeurt er dan met ‘foute’ bananen? Die leveren groene stroom op. Onder meer het Antwerpse afvalverwerkingsbedrijf Group Op de Beeck verwerkt wekelijks zo’n 200 à 300 ton afgekeurde bananen om er via vergisting groene energie mee op te wekken. In Nederland worden van afgekeurde bananen bij Sunt bananenbroden gebakken en tot granola verwerkt. 

Doorgaans deelt de ananas dezelfde boot als de banaan. Op Chiquita na zijn Del Monte en Dole ook de grote slokoppen van de ananasmarkt, met Costa Rica als epicentrum. Opvallend, want tot eind jaren 90 speelde het Latijns-Amerikaanse land nauwelijks een rol in de ananasteelt. Tot Del Monte de zogeheten MD2-ananas uitvond.

,,Voorheen was de Smooth Cayenne, met een hoog gehalte aan suiker en zuur, de populairste variant”, berichten de onderzoekers van EOS Tracé, maar met de uitvinding van die nieuwe variant was er geen houden aan. ,,De MD2 bevat meer vitamine C en is zoeter dan de Smooth Cayenne. Vandaar ook zijn bijnaam Super Sweet.” Dit fruit levert inkomsten en werkgelegenheid op voor het land.

Maar het grootste voordeel: met 30 dagen blijft deze ananas langer goed dan de gemiddeld 21 dagen van andere ananassen. En dat is geen overbodige luxe met zo’n lange boottocht in het verschiet. ,,Meer dan 80 procent van de ananassen die Europa vandaag importeert, zijn MD2’s. Ondanks de langere houdbaarheid krijgen de pas geplukte ananassen vlak voor hun verscheping toch nog een schimmelwerend middel én waslaagje mee. Dat waslaagje moet verhinderen dat de ananas uitdroogt of bruin verkleurt in de koeling.”

In tegenstelling tot bananen, rijpen ananassen niet verder tijdens het trans-Atlantische transport. ,,Ananas rijpt niet meer na de pluk en kan alleen maar bruin worden als je wacht. Omdat je nooit weet hoe lang de ananas al bewaard werd voor, tijdens en na het verschepen, kan je hem best zo snel mogelijk opeten.”

Half april wordt het nieuwe kiwi-seizoen meestal officieel geopend met de aankomst in Zeebrugge van zo’n 1,25 miljoen bakjes van Zespri SunGold-kiwi’s. Op de eerste groene kiwi’s zou het wachten zijn tot half mei en tot november zal nog wekelijks een containerschip aanmeren met een lading voor de hele Europese markt.

Aan het eind van het seizoen goed voor gemiddeld 22 schepen, 20 miljoen bakjes gele kiwi’s én 35 miljoen bakjes groene kiwi’s. Goed voor zo’n 1,5 miljard stuks in totaal. 

Rechtstreeks overgevaren uit Nieuw-Zeeland, heeft elke kiwi er dus een tocht van makkelijk 15.000 zeemijl, of 27.780 kilometer, op zitten. Bij een temperatuur die rond het vriespunt schommelt: alleen zo kan de kiwi in rijpheid afgeremd worden. Want: zodra kiwi’s in een gewone koelkast en bijhorende temperatuur belanden, wordt aangeraden de kiwi’s binnen vijf à zes dagen op te eten.