André van Duin, de komiek van alle generaties

De man die generaties heeft laten schuddebuiken van het lachen is opgetrokken uit bijna banale bescheidenheid.

Is André van Duin (70) werkelijk zo nuchter of mag de Domme August in zijn privéleven graag de onpeilbare Pierrot spelen? De entertainer die met een fronsende wenkbrauw een zaal laat ontploffen, is privé een rustig, bezonken formulerend, naar saaiheid zwemend mens.

,,Als ik al naar feestjes ga wil ik vooral niet opvallen. Dat heb ik van mijn moeder. Geen herrie. Onopvallend komen, onopvallend gaan. Vaak denken mensen: ‘Ha, Van Duin is er, dat wordt lachen…’

,,Maar ik ben zelf niet zo’n lacher. Later hoor ik dat iedereen het toch tóch in z’n broek heeft gedaan. Ik ben me daar geheel niet van bewust.” Hij kijkt er oprecht verwonderd bij.

Dit artikel is onderdeel van de generatieserie Dit zijn wij. Meer te weten komen over de zes generaties in Nederland? Blader door deze tijdlijn of kijk in ons dossier.

Het artikel gaat verder onder de tijdlijn

Het succes van André van Duin, 52ste op de lijst van grootste Nederlanders net achter zijn vriend en artistieke vader Joop van den Ende en voor de dichter Joost van den Vondel, schuilt ongetwijfeld in zijn volstrekte gewoonheid, zijn bijna aanraakbare alledaagsheid.

Nederlanders houden niet van helden - een overblijfsel van de verstikkende Calvinistische deken die lang over het lage land lag. Ons gruwelijke nationale credo - Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg - is er wel het treurigste voorbeeld van.

Gewoon, het woord valt tijdens het gesprek geregeld. Zijn wieg, zegt hij, stond op een ‘eenvoudige etage’ in de Watergeusstraat in de Rotterdamse wijk Delfshaven. Vader magazijnbediende bij de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij. Moeder, vanzelfsprekend in de jaren vlak na de oorlog, huisvrouw. André was enig kind.

,,Ik had een zorgeloze jeugd. Mijn vader werkte veel, pakte er vaak een zondag bij omdat ik zo nodig een brommer moest. Het was een totaal andere wereld zonder merkkleding. Het maakte niet uit hoe je er uit zag. Op zondag je zondagse kloffie aan: een plusfour, zo’n drollenvanger.”

Hij zocht met zijn vriendjes uit de straat de littekens van het Duitse bombardement op. ,,Puinhopen waren een heerlijke speelplek. Stenen stapelen, fikkie stoken. Voetbalclubs kostten niks, maar voetballen deed je vooral op straat. Zoals Johan Cruijff begon, hè.

,,Er was weinig en je had geen behoefte aan dingen. Niet elke dag vlees, soms gewoon een ei. Ik had een autoped, later een fiets. Een keer per jaar op vakantie naar Hoek van Holland. Het wekelijkse hoogtepunt was de bladenman die de Donald Duck in de bus deed.”

André Kyvon wist het als jongetje zeker. Hij zou komiek worden, dankzij het medium dat grote populariteit in de Nederlandse huiskamers genoot: de radio.

,,Als er iets bijzonders op was, luisterde ik. Dan liet ik het voetbal voor wat het was. De Familie Doornsnee, Koek en Ei, De Bonte Dinsdagavondtrein, Showboat… Ik zoog het allemaal op. Ik noteerde het allemaal in een blocnootje, later nam ik het op een simpele bandrecorder op.”

Hij droomde, terwijl hij artikelen uit kranten en omroepbladen knipte over de sterren voor zijn plakboeken, dat hij ooit zo’n grote zou worden als Tom Manders, Toon Hermans en Wim Kan.

,,Op school stond ik vooraan op het feestje voor de meester. Liedjes, sketches, typetjes. In Jeugdhuis Piet Hein op de Voorhaven was er de toneelclub. Reepje bont op mijn bovenlip en dan Dorus playbacken.”

Zijn aangeboren gevatheid was ook wapen tegen de oeverloze grappen over zijn rode haar: rooie kroot, spring eens op groen, vuurtoren…

,,Ik leerde al snel relativeren. Zelfspot is belangrijk. Jezelf in de maling nemen is een wezenlijk onderdeel van mijn werk.”

De jaarlijkse personeelsavond van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij in de exotische Rivièra hal van Diergaarde Blijdorp gold als dé avond. Hij mocht steevast met Van Duin senior mee.

,,Daar traden de Kilima Hawaiins, Willy Vervoort en Johnny Kraaykamp op. Je zag de sterren van die tijd ineens in het echt, je kende immers alleen hun stemmen. Ik liep volkomen gebiologeerd langs de kleedkamers. Je hoorde hen praten. Pure magie.”

Hij schreef de Rotterdamse conferencier Frans Vrolijk (‘Een van de beste die we in dit land hebben gehad’) een brief waarin hij zijn brandende ambitie verwoordde: ‘Ik wil graag komiek worden en heb al heel veel grappen in mijn boekje genoteerd…’ Hij mocht langskomen.

,,Ik werkte inmiddels als 16-jarige voor de verzekeringsmaatschappij Stad Rotterdam. Nou, ik bij Frans thuis moppen tappen. Hij lachte beleefd, maar kende ze natuurlijk allemaal.” Met een welgemeend ‘Veel succes jongeman’, deed hij zijn jonge bezoeker uitgeleide.

André van Duin, vastbesloten om ‘het vak’ in te gaan, las daarop een artikel in het Algemeen Dagblad over zijn latere manager Theo Rekkers. Die begon, samen met Huug Kok met wie hij De Spelbrekers vormde, bekend van de hits Oh, wat ben je mooi en Katinka, een bureau om beginnende artiesten de weg te wijzen.

Aan hen toonde Van Duin zijn bandparodie, een reeks korte spel- en zangfragmenten van onder anderen Toon Hermans, Cliff Richard en Wim Kan, gelardeerd met tunes en geluidjes.

,,Ze vonden het hartstikke leuk en ik schreef me vervolgens in voor de talentenjacht van het tienerblad Romance. Ik won en mocht tien weekends op tournee door het land ter omlijsting van regionale talentenjachten.”

Lezers stuurden foto's van henzelf met André van Duin in:

Er ging, letterlijk, een wereld voor hem open. ,,Ik kwam, op Hoek van Holland na, voor het eerst buiten Rotterdam. Groningen, Maastricht, dat was naar mijn idee in het buitenland. Zoals Amsterdam Hollywood was. Ik had een telefoonboek van Amsterdam. Daar stonden gewoon de nummers van alle artiesten in.”

Nederland begon de jonge bandparodist langzaam te kennen. Hij stond in 1963 in het voorprogramma van het legendarische optreden van de Rolling Stones in het Scheveningse Kurhaus (1963). De on-Nederlandse revolte die uitbrak, waarbij de politie de gummiknuppel kwistig hanteerde, vernam hij pas de volgende dag uit de krant.

,,Ik had die avond nog een schnabbel. Maar mijn optreden was een succes. Ik maakte natuurlijk ook een hoop herrie.”

Met zijn Dik Voor Mekaar Show, het radioprogramma waarin van Duin en Ferry de Groot in de jaren 70 en 80 een eigen wereld creëerden met hoofdrolspelers als Ome Joop, Harry Nak en Bep en Toos, boorde hij een nieuw publiek aan.

Plots gold de volkse held als ‘fenomeen’, dé legitimatie voor de zelfbenoemde kwaliteitspers om Van Duin als cultuurverschijnsel te duiden en diens humor te analyseren. In dat kader vroeg een doorgestudeerde journalist ooit naar de diepere betekenis van zijn humor. Het vraaggesprek was van korte duur.

Van Duin, onbewogen: ,,De definitie van humor is voor mij iemand in de maling nemen. Punt. Tegelijk is humor ook onberekenbaar. Ik klopte ooit tijdens een sketch op de deur. ‘Entree’, riep Frans van Dusschoten. ‘Peugeot’, antwoordde ik voor de vuist weg. De zaal lag plat. Ik dacht: ‘Waarom lachen ze in godsnaam…

,,Met Dik Voor Mekaar Show kreeg ik een studentikoze aanhang. Ook de Hilversumse incrowd vond het heel apart. Ik werd door de intelligentsia ineens anders bekeken. Alsof ik een hoger peil had bereikt. Terwijl ik altijd mezelf was.”

Voor en van het volk is hij beleven. ,,Willempie kwam bij ons aan de deur. Een man met zo’n bromfietshelm en in zo’n jas. Veel van mijn typetjes zijn uit het leven gegrepen, herkenbaar voor mensen.

,,Mijn favoriet? Mmmm, misschien toch wel Meneer Wijdbeens. Ook omdat hij niet te veel verkleding behoeft. Hoedje, brilletje, klaar. Maar wat mijn geheim is…? Mensen beweren dat ik de lach aan mijn kont heb hangen. Dat zeg je van je zelf niet. Maar ik vermoed dat er iets in zit, ja.”'

Hij is wat zijn privéleven betreft altijd ‘een gezegend mens’ geweest. ,,Martin en ik zijn nu 13 jaar bij elkaar. Nee, je leest over ons nauwelijks iets in de roddelbladen. Ik heb geen dubbelleven, lig niet dronken in de goot. Mensen in die bladen, dat is een apart vak geworden.

Dit jaar ontving hij de Bob Angelo Penning van het COC voor de wijze waarop hij als zeer bekende Nederlander al bijna een halve eeuw bijdraagt aan de acceptatie van homoseksualiteit.’

,,Ik geloof wel dat ik voor veel mensen een baken ben geweest. ‘André van Duin is ook homo. Het kan dus toch nog goed met je komen…’

,,Maar - ik ben niet van de barricaden. Leuk feest hoor, de Gay Parade, ze komen hier voor mijn deur langs. Maar ik ga niet op een boot staan. Weer mijn moeder: niet opvallen, bedachtzaam.

,,Ik ben het liefst met Martin samen. Of we gaan met vrienden lekker uit eten. Of thuis scrabbelen en klaverjassen. Met de Kerst hebben altijd bingo, met Pasen sjoelen we. Ik heb gewoon dat uitbundige niet. Al die mensen bij de Toppers met brillen en hoeden, niks voor mij.”

Bekijk het leven van André in onderstaande tijdlijn:

Zoals hij, de rasrotterdammer die al jaren in Amsterdam woont, het in zijn geboortestad toch altijd extra naar zijn zin heeft. ,,Ik bezit wel een aantal Rotterdamse eigenschappen: hard werken, nuchterheid, sociaal zijn.

,,Ik vind Amsterdammers afstandelijker. En ze weten het vaak beter, hè? Rotterdammers zijn amicaler. Als je daar in een café komt zitten er altijd Rotterdammers. ‘Heeé Andreetje…’ Je hebt meteen contact.

De grote grappenmaker is inmiddels ook door het toneel ontdekt. Van Duin speelt in de nieuwe tv-serie Pogingen iets van het leven te maken - Het geheime dagboek van Hendrik Groen. Eerder schitterde hij in de toneelversie van De Sunshine Boys. Heeft de komiek geen behoefte aan een prettig pensioen?

,,Over ouderdom hoef je niet na te denken, het gebeurt vanzelf hè? Als ik ’s morgens wakker word denk ik wel: O ja, ik ben 70. Ik heb gelukkig geen lichamelijke gebreken, ik ben wat dat aangaat gezegend. Veel mensen om me heen kampen er wel mee, sommigen zijn er niet meer.

,,Bij het overlijden van Guus Verstraete dit jaar kwam het heel erg dichtbij. Guus had flinke suiker en daardoor best wat makkes, maar het was zo onverwacht.

,,Nee, ik denk niet na over mijn eigen sterfelijkheid. Gewoon, omdat je het niet in de hand hebt. Ik ga niet voor elk pijntje naar de dokter, voor je het weet zit je in de medische molen. Zo’n prescan, van m’n leven niet. Natuurlijk vinden ze van alles en gaan ze het allemaal leuk bestralen. Voor je het weet lig je in je kistje.

,,De mens is toch net een plaatje asbest. Je moet er gewoon niet aan pulken...

Het AD vroeg aan lezers wie hun grootste televisie-idool is. De populariteit van André van Duin is uniek: hij is de enige televisiepersoonlijkheid die geliefd is onder alle generaties. In elke generatie staat hij in de top drie! 

In onderstaande grafiek is precies terug te zien wie de televisie-idolen zijn van een bepaalde generatie. Klik bovenin op de jaartallen om dit beter te bekijken. Houd de muis op een idool om zijn of haar populariteit in de loop der tijd te zien. Het genoemde getal in het bolletje is het percentage van de ondervraagden dat een idool koos.