De pc-revolutie: van heuse koelkasten tot broekzakcomputer

De meeste voorbijgangers beseffen het niet, maar in een flatgebouw vlak naast Zwolle CS is één van Europa's belangrijkste computercollecties gehuisvest. Wie een kaartje koopt, waant zich in een 3.000 vierkante meters tellende tijdscapsule vol antieke mainframes en prehistorische pc's zoals de Altair 8800 en de Apple II. Even verder wandelt de bezoeker langs IBMs 5150 (de eerste echte pc uit 1981), de Commodore PET en steeds kleinere computers.

Veel bezoekers trekt het Bonami-museum niet, hooguit 10.000 mensen per jaar. Vooral scholen en gezinnen komen langs, vertelt eigenaar John Groenewold. ,,Ouders willen hun kinderen de computers en videogames showen waarmee ze opgroeiden. Die kids snappen vervolgens totaal niet wat pa en ma met zulke koelkasten moesten."

In de jaren 70 zijn die bakbeesten echter het technologische neusje van de zalm. Computers worden nog enkel door grote bedrijven, Defensie of in het vliegverkeer gebruikt.

Dat verandert als Intel in 1971 de eerste microprocessor lanceert. Het is de tijd van Atari Pong, 's werelds eerste videospelletje. Harvard-student Bill Gates en jeugdvriend Paul Allen starten hun bedrijfje Microsoft. In een garage in Californië knutselen Steve Wozniak en Steve Jobs aan de eerste Apple. Liefhebbers komen wekelijks bijeen in de Homebrew Computer Club, bouwpakketten als de Altair 8800 vinden gretig aftrek.

In Delft ontdekt elektrotechniek-student Jaap van Duffelen dat er in die bouwpakketten een prima business zit. Een keyboard kost hier 1.500 gulden, maar bij het Texaanse Southwest Technical Products slechts 49 dollar. ,,Ik ging ze importeren en verkocht ze aan medestudenten, maar ook aan personeel van de Technische Hogeschool." Van Duffelens computerhandeltje loopt snel uit de hand. In 1978 richt hij MRLectronics op en is hij de eerste verkoper van hobbycomputerapparatuur in Nederland. ,,Op gegeven moment had ik acht man in dienst. Ik kon er prima van leven."

Alle ontwikkelingen ten spijt blijven computers voorbehouden aan een kleine schare early adopters. Dat verandert als IBM zijn blik in 1980 op de microcomputer richt, zoals pc's dan heten. 's Werelds grootste zakelijke computerfabrikant kampt met teruglopende verkopen en ziet spelers als Apple, Atari, Commodore en Tandy jaarlijks al 150 miljoen dollar omzet boeken. De directie geeft groen licht en zet een team aan het werk. Voor de processor klopt IBM aan bij Intel, Gates' Microsoft levert het besturingsprogramma. De scepsis bij de buitenwereld is groot. ,,IBM een personal computer laten uitbrengen is zoiets als een olifant leren tapdansen", schampert een analist.

In het chique Waldorff Astoria te New York toont de fabrikant medio augustus 1981 het resultaat: de IBM 5150 kost 1.565 dollar en bezit 16KB RAM geheugen. Een harde schijf zit er niet in, data moet met een audiocassette worden ingeladen. De floppydrive is optioneel.

De pc-vrees verdwijnt als handige toepassingen als spreadsheet Lotus, tekstverwerker Wordstar en later Wordperfect beschikbaar komen. In recordtempo verovert de personal computer kantoor én huiskamer. De verkopen schieten naar tientallen miljoenen per jaar.

Als het internet in de jaren 90 doorbreekt en er handige laptops beschikbaar komen, krijgt de personal computer een tweede boost. In 2002 wordt de miljardste pc verkocht, vijf jaar later is dat aantal verdubbeld.

Bijna vier decennia later kan gesteld worden dat de personal computer het kantoor ís geworden. Zonder het apparaat staren werknemers verdwaasd uit het raam. Samen met het internet creëerde de pc moderne concepten als thuis- en flexwerken. Als digitale nomade valt tegenwoordig op een hangmat in Thailand te werken.

Anno nu zitten we alweer in het 'post-pc tijdperk': dankzij smartphones bezit iedereen een broekzakcomputer, stukken krachtiger dan de eerste pc's. Samen met tablets als de iPad laten ze de pc-verkopen voor het eerst kelderen.

En de volgende revolutie is gaande, voorziet trendwatcher Vincent Everts. ,,Binnen enkele jaren zijn we met al onze apparaten aangesloten op het internet, van vliegtuigen tot fietssloten. Data verhuizen naar de cloud, waardoor er fantastische laptops voor 100 tot 200 euro beschikbaar komen." Disruptieve techbedrijven als Uber en AirBnB bieden de consument ondertussen nieuwe mogelijkheden, de zelfrijdende auto gloort dankzij Tesla en Google aan de horizon.

IBM'er van het eerste uur Jan Terpstra werkt tegenwoordig als cybersecurity-adviseur. Hij verbaast zich dagelijks hoe snel het is gegaan. Met bijna 60 jaar oud boeien computers hem nog steeds, het kost hem geen moeite om ontwikkelingen bij te houden. ,,Het klinkt arrogant, maar ik schreef een deel van het boek mee," zegt hij. ,,Dan is bijblijven niet moeilijk."