Asieldeal: tijdelijk één op acht sociale huurwoningen naar statushouders

Volgens premier Mark Rutte is het kabinet het ook eens geworden over een ‘fatsoenlijke inperking’ van het aantal asielzoekers. Gezinsherenigingen mogen tot eind 2023 pas plaatsvinden als zij ook een woning hebben. Maar als het binnen vijftien maanden niet lukt om een woning beschikbaar te hebben, mogen familieleden alsnog komen.

,,Mensen krijgen het visum gewoon, alleen later’’, vat staatssecretaris Eric van der Burg (Asielbeleid) dat besluit bondig samen. Die afspraak maakt deel uit van een omvangrijke asieldeal binnen het kabinet van VVD, D66, CDA en ChristenUnie. Hiervoor wordt door het kabinet in totaal ruim 740 miljoen euro uitgetrokken. Een groot deel van dat geld gaat naar huisvesting.

Zo wordt het percentage huurhuizen dat naar statushouders tijdelijk opgeschroefd van 8 naar 12 procent. Er zullen ook meer flexwoningen worden gebouwd, een derde daarvan gaat naar statushouders, twee derde gaat naar andere woningzoekenden. Daarmee is het aandeel dat naar mensen die een verblijfsvergunning hebben gekregen, veel hoger dan normaal. Normaliter gaat volgens het kabinet zo'n 5 à 10 procent van de woningen naar statushouders.

Volgens minister voor Wonen Hugo de Jonge zal vanwege de asielcrisis tijdelijk zo'n 12 procent van de woningen naar statushouders gaan. Dat komt erop neer dat de komende maanden naar schatting een op de acht sociale huurwoningen die vrijkomen toegekend worden aan statushouders. Volgens de CDA-bewindsman leidt dit niet tot ‘een te erge’ verdringing van Nederlandse woningzoekenden. ,,Anders moet je iedere week één of twee nieuwe azc's (asielzoekerscentra) openen.’’ Het kabinet hoopt dat in de eerste helft van 2023 de percentages weer op het oude niveau terechtkomen.

Minister-president Mark Rutte verklaart dat het kabinet probeert ‘het aantal mensen wat binnenkomt zodanig te beperken dat er lucht komt in het systeem’. ,,Wat we kunnen doen is de asielstroom zo veel mogelijk beperken op een humane manier.’’ Volgens de premier wordt ‘de aankomst van nieuwe mensen op een fatsoenlijke manier beperkt’, om zo ‘ruimte te creëren om dit op een structurele manier op te lossen’. Volgens de premier zijn ‘alle mogelijke instrumenten benut’ om de instroom van asielzoekers te beperken.

Rutte wil niet ingaan op om wat voor aantallen het zou kunnen gaan. Volgens een brief die staatssecretaris Eric van der Burg er vrijdag over naar de Tweede Kamer stuurt, zullen de tijdelijke maatregelen wel ‘een belangrijk effect hebben op de instroom, doorstroom en uitstroom bij de asielopvang’.

Bij het aanmeldcentrum in Ter Apel is al maanden sprake van chaos. Deze week sliepen er drie avonden op rij zevenhonderd mensen buiten. Gisteren besloot Artsen zonder Grenzen medische bijstand te verlenen. Het is voor het eerst dat dat in eigen land gebeurt. Drie mensen moesten met spoed naar het ziekenhuis en eerder deze week overleed er een drie maanden oude baby. Voor 1 oktober komt het kabinet met een spoedwet om gemeenten te dwingen een bepaald aantal asielzoekers op te nemen.

Premier Rutte verklaart: ,,Ik schaam me voor de situatie in Ter Apel.’’ De VVD-voorman denkt ‘dat er collectieve schaamte is voor de inzet van Artsen zonder Grenzen in Ter Apel. ,,De situatie in Ter Apel vindt iedereen volgens mij verschrikkelijk. Dit wil niemand.’’ Volgens staatssecretaris Eric van der Burg is het streven om uiterlijk 10 september niemand meer buiten te laten slapen bij het aanmeldcentrum. Het ministerie van Defensie stelt ook een locatie ter beschikking om mensen onder te brengen die nu in Ter Apel slapen.

Het kabinet trekt ook een grote zak met geld uit voor de asielcrisis: ruim 740 miljoen euro. Ook is afgesproken dat gemeenten dit najaar in totaal ruim 20.000 statushouders huisvesten.

Wel stopt het kabinet dit en volgend jaar met het verwelkomen van asielzoekers die hier worden geplaatst via een programma van het UNHCR, dat gaat dit jaar nog om 250 asielzoekers en volgend jaar om 1000 mensen die worden geweerd. Voor overlastgevende asielzoekers komt één aparte opvanglocatie waar 15 miljoen euro voor uit wordt getrokken.

Ook wil het kabinet de procedures voor ‘kansarme aanvragers’, vaak asielzoekers uit veilige landen die geen recht hebben op opvang, versnellen. Er komt verder vooralsnog geen wet om gemeenten te dwingen asielzoekers op te vangen, evenmin komt er een totale asielstop.

Die ruim 740 miljoen euro moet niet alleen naar opvang en woningen, maar ook naar inburgering en de aanpak van overlastgevers. De miljoenendeal is gesloten met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO).

Elke veiligheidsregio gaat 225 extra plekken als crisisnoodopvang inrichten. Er was lang gesteggel over wie dat zou betalen. Nu is duidelijk dat de rijksoverheid deze opvang en alle kosten die daarmee samenhangen voor haar rekening neemt. Dit is tijdelijk. De bedoeling is dat de crisisnoodopvang al voor 1 januari 2023 weer is afgebouwd.

Gemeenten moeten ook veel meer woningen beschikbaar stellen voor statushouders. Dit zijn asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben gekregen. Voor dit najaar is het streven om ruim 20.000 statushouders een woning te geven. Nu al staat vast dat dit een haast onmogelijke opgave is: al jaren halen gemeenten de doelstellingen voor huisvesting niet. Er moeten 37.500 flexwoningen zijn gebouwd voor het einde van 2024.

Provincies krijgen een hoofdrol bij de verdeling. Gemeenten kunnen plekken gaan ‘uitruilen’. Stel dat de ene gemeente beter geschikt is voor een een asielzoekerscentrum, terwijl de andere gemeente huizen heeft voor statushouders, dan kunnen die gemeenten taken van elkaar overnemen.

In het overleg tussen gemeenten, provincies en het kabinet is afgesproken dat locaties die gemeenten aanbieden niet hoeven te voldoen aan de normale standaard voor asielopvang. De minimale voorwaarde wordt: veilig en hygiënisch. Deze week kwam Ter Apel in het nieuws vanwege nogal smerige toiletvoorzieningen.

Van de ruim 740 miljoen gaat 15 miljoen euro naar een project om overlastgevende asielzoekers sneller uit te zetten. Ook wordt extra geld vrijgemaakt voor inburgeringscursussen, omdat men verwacht dat het aantal inburgeraars gaat stijgen.

Lees door onder de foto

Volgens de premier is de crisis bij Ter Apel ook dit hele weekend nog niet opgelost. Staatssecretaris Eric van der Burg (Asielbeleid) wil het liefst geen dwang gebruiken, zoals in Tubbergen waar een hotel is opgekocht voor asielopvang. Dat was bedoeld voor de langere termijn en levert nu nog niks op, zegt de bewindsman. Vrijwilligheid levert op korte termijn volgens de staatssecretaris veel meer op. ,,En ik wil die dwang ook voor de langere termijn niet inzetten, het kost je ook gewoon veel draagvlak.”

Gemeenten dwingen tot het opvangen van asielzoekers en statushouders ligt binnen de VVD gevoelig. Vele tientallen lokale fracties willen juist dat gemeenten hier niet toe worden gedwongen, omdat het daar ook al ‘piept en kraakt’.