CPB bevestigt de vrees: onze koopkracht gaat waarschijnlijk hard onderuit

Dat blijkt uit berekeningen van het Centraal Planbureau. Deze vormen de basis voor het kabinet om naar de tekentafel te gaan, waar het gaat kijken of er nog iets te doen is aan het dalen van de koopkracht van Nederlanders.

De inflatie nam - goeddeels door de stijgende prijs van energie- al langer toe. Daarbovenop kwam de oorlog in Oekraïne, die ook voor financiële deining zorgt.

Gisteren al zei premier Mark Rutte dat het kabinet niet kan ‘garanderen’ dat koopkrachtreparatie voor alle Nederlanders haalbaar is. Veel meer dan het ‘dempen’ van de neergang zit er niet in. En dan wordt vooral gekeken naar ‘de lagere en middeninkomens’, zei hij.

Volgens het CPB kan de weerslag oplopen tot 3,4 procent daling, terwijl het in het gunstigste geval beperkt kan blijven tot 0,6 procent. Sommige Nederlanders gaan het wel meer voelen dan anderen als het kabinet niet ingrijpt.

CPB-directeur Pieter Hasekamp ziet vooral effecten van de hogere energierekening: ,,We gaan ervan uit dat iedereen de hogere energierekening vroeger of later in zijn of haar portemonnee zal voelen. Maar of het een tik of een dreun is, hangt af van het aandeel van de energiekosten in het besteedbaar inkomen. Ik maak me wel echt zorgen over mensen met lagere inkomens, zeker als die in een slecht geïsoleerd huis wonen. Dat soort effecten zijn niet zichtbaar in de standaard koopkrachtplaatjes.”

Volgens het CPB draagt de Russische inval in Oekraïne veel financiële onzekerheid mee. Voorop staat de hogere energieprijs, maar ‘andere mogelijke effecten op handel, financiële markten en (via vertrouwenseffecten) op investeringen en consumptie zijn op dit moment nog beperkt’.

Het CPB schat de inflatie voor 2022 in op 5,2 procent. ,,Om de gevoeligheid te illustreren is ook berekend wat het gevolg is als de energieprijzen langere tijd hoog blijven, en ook als ze deze zomer terugkeren naar het niveau van 2019. De inflatie in 2022 bedraagt in die varianten respectievelijk 6,0 procent en 3,0 procent”, aldus het CPB.

Het CPB voorspelt verder dat de binnenlandse productie blijft toenemen. De economie groeit dit jaar nog met 3,6 procent en in 2023 met 1,7 procent, denken de rekenaars. ,,De consumptie en de uitvoer leveren de grootste bijdrage.” De groei wordt de komende jaren ook verder ‘aangejaagd’ door de extra bestedingen uit het coalitieakkoord, stelt het CPB. De arbeidsmarkt blijft krap, de werkloosheid loopt slechts licht op tot 4,3 procent in 2023.

De effecten van de inval van Russische troepen in Oekraïne laten zich deels nog raden, zegt het CPB. Hogere energieprijzen vormen momenteel het grootste effect. ,,Ook de dreiging van een tekort aan gas kan (kortdurend) leiden tot zeer hoge gasprijzen.”

Mocht de gastoevoer uit Rusland beperkt worden, ‘zal dit grote economische gevolgen hebben’. Nederland is voor ongeveer 15 procent afhankelijk van Rusland voor gas. ,,Voor nu lijkt deze toevoer nog door te lopen. Maar mocht Rusland besluiten de gaskraan dicht te draaien, of de EU om minder gas uit Rusland te halen, dan kunnen zowel huishoudens als bedrijven flink in de problemen komen.” De gasvoorraden voor 2022 zijn ‘relatief beperkt’, zegt het CPB. ,,Als de voorraden de komende zomer onvoldoende worden aangevuld, zullen de prijzen verder oplopen. Met name de huishoudens met een laag en middeninkomen zullen hierdoor dan geraakt worden.”

De sancties die worden opgelegd tegen Rusland hebben voor ons land minder effect, stelt het CPB. ,,Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat het financiële systeem als geheel deze schok niet kan absorberen. De Nederlandse financiële sector lijkt vooralsnog ook niet in de gevarenzone.”

De overheidsschuld loopt na deze kabinetsperiode flink op, zo raamt het CPB. Het begrotingstekort zal na 2025 toenemen tot 3,5 procent van het bbp in 2030. ,,Dat komt doordat een aantal beleidsvoornemens (onder andere de uitgaven gerelateerd aan klimaat en stikstof) pas dan tot volle wasdom komt.”

Daarnaast stijgen aan de vergrijzing gerelateerde uitgaven, zoals de langdurige zorg en de AOW. De schuldquote loopt als gevolg van het hoge begrotingstekort en de lagere bbp-groei gestaag op naar 61 procent in 2030. Dat is hoger dan de Europese normen toestaan, al zitten verschillende landen in de EU daar al flink boven.

ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis zegt dat mensen met lage inkomens nu hulp nodig hebben. ,,Zij kunnen de energierekening niet meer betalen en mensen met middeninkomens durven nauwelijks meer de tank van hun auto vol te gooien, terwijl ze wel dagelijks voor hun werk op pad moeten.”

Grinwis: ,,Ik verwacht geen wonderen van het kabinet, maar wel daden. Het eerlijke verhaal is dat deze koopkrachtdreun onmogelijk helemaal is goed te maken, maar het kabinet moet nu wel op korte termijn in actie komen. We moeten de mensen die de pijn het meeste voelen ook het meeste helpen. Dat kan onder meer door extra ondersteuning van de armste gezinnen voor het betalen van hun energierekening en tijdelijke verlaging van accijnzen.”

Bekijk hier al onze video’s over de politiek: