Knapen belooft bij Afghanistanevacuatie ruimte te houden voor ‘schrijnende gevallen’

Dat zei minister Ben Knapen van Buitenlandse Zaken in een Kamerdebat over Afghanistan. De Kamer had daarin veel vragen over voorwaarden waaraan Afghanen moeten voldoen om te kunnen rekenen op Nederlandse hulp.

In augustus dwong de Tweede Kamer, onder leiding van D66-Kamerlid Salima Belhaj, af dat álle Afghanen die door hun connectie met Nederland gevaar liepen, recht hadden op evacuatie en asiel. Het kabinet bakende die groep maandag af. Zo moeten Afghanen minimaal één jaar voor Nederland of een Nederlands hulpproject hebben gewerkt en moet hun positie een ‘zichtbare’ zijn geweest.

Een deel van de Kamer wilde weten waarop die criteria zijn gebaseerd. ,,Wat gebeurt er met iemand die elf maanden in dienst was?” vroeg SP-Kamerlid Jasper van Dijk. ,,Als je al een criterium stelt, moet dat dan niet levensgevaar zijn?‘’ wilde PvdA’er Kati Piri weten.

Volgens Knapen moest er wel naar ‘afbakening’ van de motie-Belhaj worden gezocht. ,,Als we geen criteria hanteren en uitgaan van iedereen die zich heeft gemeld met de mededeling ‘ik voel me niet veilig’, dan eindigen we in een situatie die juridisch onuitvoerbaar, bestuursrechtelijk onverantwoordelijk en praktisch onuitvoerbaar is.”

Knapen stelde te kijken naar ‘wat realistisch is, wat binnen het mogelijke en haalbare kan worden gedaan’. ,,Daar gaan we onze stinkende best voor doen. We zijn ambitieus om dit voor elkaar te krijgen. Voor sommigen in uw Kamer is dat niet genoeg, anderen vinden dat het veel minder had moeten zijn.”

Het aantal van ongeveer 2100 Nederlanders en Afghanen die het kabinet volgens een ‘inschatting’ nog wil terughalen uit Afghanistan is geen maximum, benadrukte Knapen. ,,Je kunt geen maximum stellen als je objectiveerbare criteria hanteert.” Wel wil het kabinet zich ‘naar vermogen’ gaan houden aan de criteria.

Maar Knapen sloot niet uit dat er voor schrijnende gevallen een uitzondering wordt gemaakt. Dat gebeurde al eerder, toen een ‘Afghaan met een Nederlands paspoort’ kwam te overlijden. ,,Zijn echtgenote was Afghaanse, maar met het overlijden van haar man verviel formeel het recht op hulp. Dacht u nu werkelijk dat wij zo’n vrouw in de steek laten? Natuurlijk niet.”

Voor Afghanen die nu het land uit proberen te komen, is het grootste struikelblok dat zij geen geldige identiteitspapieren hebben. Daarover is Nederland nu in gesprek met bondgenoten én de taliban. Tot er een oplossing is gevonden stuurt Buitenlandse Zaken Afghanen van de evacuatielijst nu een brief waarin staat dat diegene naar Nederland kan komen, in de hoop dat de taliban en de Pakistaanse autoriteiten dat bij de grens accepteren. Maar, zei Knapen, ‘niet iedereen wil die brief delen met de taliban’ uit angst voor represailles.

De boosheid van de Kamerleden van linkse partijen richtte zich tijdens het debat, dat donderdag nog wordt voortgezet, vooral op D66’er Belhaj en CDA-Kamerlid Derk Boswijk. Zij stelden zich volgens Van Dijk eerder op als ‘groot voorvechter’ van het redden van mensen. Hij wilde dat Belhaj zou ‘erkennen’ dat haar motie was ingeperkt. Zij noemde dat ‘totale onzin’. ,,De mensen die nu niet geëvacueerd worden, blijven recht houden op asiel.”

Denk-Kamerlid Tunahan Kuzu nam het Boswijk kwalijk dat hij nu een ander standpunt innam. ,,Het is nogal een verschil of je iedereen die voor Nederland heeft gewerkt gaat redden of 2100 mensen.” Volgens Boswijk vallen er ‘altijd mensen buiten de boot’, ook als de ‘criteria verder worden opgerekt’. ,,Dat is verschrikkelijk, maar je moet ergens een grens trekken. Een loodgieter die een keer op de ambassade heeft gewerkt, zal minder gevaar lopen dan een vrouwelijke medewerker die zich inzette voor mensenrechten.”