Na het snoeiharde rapport over Groningen is nu het steekspel om de centen begonnen

Eerst en vooral (‘prioriteit 1, 2 en 3’, aldus Johan Remkes) een betere afhandeling van schade en versterking. Daarvoor is ‘een majeure cultuurverandering’ nodig, stelden de Groningers maandagochtend in Nieuwspoort in Den Haag. Ambtenaren moeten niet langer op regeltjes en cijfertjes letten, maar de handen uit de mouwen steken en mensen nou eens echt helpen. Het moet klaar zijn met ‘gepingpong tussen instanties’.

Groningers moeten weer het gevoel krijgen dat de overheid te vertrouwen is. Dat vertrouwen is fors beschadigd de afgelopen jaren. Daarom moet er ook geld komen voor ‘coaches en ondersteuners’ om mentale en psychische schade te verhelpen. ,,Daar zijn we niet in vijf jaar mee klaar”, waarschuwde burgemeester van Groningen Koen Schuiling vast.

Nee, zeker niet. Groningen wil ook forse investeringen in de provincie. ‘De beste campussen van het land’ moeten in het noorden komen te staan. Ook de energietransitie moet een behoorlijke slinger krijgen. De provincie sprak maandag de ambitie uit vanaf 2035 aardgasvrij te zijn. Alleen een deel van de provincie aardgasvrij maken heeft al ‘grote financiële consequenties’, zei staatssecretaris Hans Vijlbrief in december.

Daarnaast wil Groningen dat minimaal een derde van de windparken op de Nederlandse wateren boven Groningen komt te liggen. Om de stroom aan land te krijgen moeten er dikkere kabels komen, vooral om de Eemshaven bij Delfzijl van voldoende elektriciteit te voorzien. En zo volgde er nog een hele rits aan eisen, die volgens de Groningers geen ‘keuzemenu’ zijn voor Den Haag. Paas: ,,Het zou echt niet gek zijn als deze maatregelen allemaal onderdeel zijn van de toekomstige oplossing.”

Daarover wilden de Groningse bestuurders niets kwijt, ook na herhaaldelijk aandringen niet. De eisen die ze neerlegden mochten fors zijn; ze werden behoedzaam, bijna fluisterend gebracht. Is dat wel verstandig? De Groningse commissaris René Paas zei gisteren zelf dat Den Haag leeft op ‘hypes van één dag’. Dan kun je misschien maar beter zo'n hype creëren, toch? Bijvoorbeeld door brutaal een enorme zak geld te eisen.

Paas vindt dat contraproductief. ,,Dan gaat het alleen daar over, en niet over de inhoud. Laat ik één ding zeggen: het bedrag dat Groningen krijgt zal altijd in het niet vallen bij de historische gasbaten van Nederland, en ook bij wat Groningen had gekregen als het vanaf het begin fair was behandeld.”

Remkes, voorzitter van het Nationaal Programma Groningen, noemt praten over bedragen ‘een gezelschapsspelletje’, waar hij niet aan mee wil doen. Volgens hem moet de rijksoverheid vooral ‘een langjarig commitment’ uitspreken, voor ‘minstens 25 jaar’.

Bij politici in Den Haag sloegen de ‘eisen’ van Groningers gisteren nog niet in als een bom. Nu helpt het niet dat de Tweede Kamer met reces is en daarom in de waakvlamstand staat. Maar belangrijker: het kabinet reageerde nog niet op het enquêterapport, dus tot die tijd is niet in te schatten wat het plan met Groningen is. Niemand denkt dat de aanpak van de schadeafhandeling weer gereorganiseerd wordt, dat is bovendien niet aanbevolen door de commissie.

Toch zullen Haagse ‘versnellingsprogramma’s’ (lees: meer geld, meer mensen op de loketten) geld gaan kosten, nog los van de andere wensen van de Groningers. Dat soort plannen krijgen echter pas echt vorm richting het debat met het kabinet. De Kamerleden houden hun kruit tot dan droog.

Voor Groningen is het tegen die tijd wel opletten geblazen. Als het kabinet (of de Kamer via moties) geld toezegt, gaat het wel om de kleine lettertjes. Om welke bedragen het gaat bijvoorbeeld, of het meerjarige investeringen zijn en of het gaat om voornemens of harde beloftes.

Ze gaan er, door schade en schande wijs, in elk geval niet blind vanuit. ,,Maar doordat dit eindrapport er nu ligt, hebben we in elk geval een concreet moment te pakken om dit te regelen. We hebben hoop dat er nu echt iets gaat veranderen, maar geen zekerheid.”

Opnieuw was er bijtende kritiek op ‘Den Haag’, dat het contact met de regio’s helemaal kwijt zou zijn. Volgens Paas wordt Nederland ‘vanuit de duinen’ bestuurd, en wreekt zich hier opnieuw dat het bestuurscentrum niet middenin het land zit. ,,De buitengrenzen voelen dan heel ver weg. Daarmee doe je het land uiteindelijk tekort.”

Bekijk hier onze video’s over de gaswinning in Groningen: