Plan voor 0 procent btw op groente en fruit bungelt: invoer is ingewikkeld, gezondheidswinst marginaal

Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van het kabinet. Het voornemen leek zo helder en gezond: niet 9 maar 0 procent btw op groente en fruit heffen. Na lang dralen en herhaald aandringen vanuit de Tweede Kamer concluderen onderzoekers nu dat alle zeven bekeken varianten tot ‘forse uitvoerings- en handhavingsrisico’s’ leiden, terwijl de gezondheidswinst marginaal zou zijn.

Daardoor bungelt het coalitieplan, al meldt een betrokken ambtenaar dat het ‘te voorbarig is’ om het idee definitief naar de prullenbak te verwijzen. ,,In het coalitieakkoord staat hòe we dit plan invoeren, niet òf’.” Het kabinet komt voor de zomer met een besluit over de invoering van het btw-tarief, schrijven staatssecretarissen Maarten van Ooijen (Preventie, CU) en Marnix van Rij (Fiscale Zaken, CDA) aan de Tweede Kamer.

Snel na de aankondiging waren er al twijfels over het btw-plan: want wat kun je allemaal verstaan onder groente en fruit? Veel wordt versneden, geprakt, geschild, of verwerkt in sauzen. En wat als je zout of suiker toevoegt, is het dan nog steeds een lager btw-tarief waard?

Het kabinet liet SEO onderzoek doen en de boodschap is somber: dit is misschien wel een te ingewikkeld plan. Voedselproducenten die buiten de boot vallen -met een hoger btw-tarief en dus duurdere producten- zouden wel eens naar de rechter kunnen stappen met een beroep op Europese neutraliteitsregels. Omdat de verschillen tussen onbewerkt en bewerkt fruit te klein zijn, houdt een scheiding tussen de onbewerkte, verse producten en ongezondere varianten vermoedelijk geen stand bij de rechter. Experts verwachten dat bij iedere ‘afbakening’ juridische procedures.

Dat het in andere landen wel lukt om weinig of geen btw te heffen volgens een bepaalde indeling beschrijven de onderzoekers ook, al hebben ze details niet altijd kunnen achterhalen.

Luister ook naar onze podcast Politiek Dichtbij, en abonneer je via Spotify of Apple:

Op het ministerie van Volksgezondheid wijzen betrokkenen toch nog voorzichtig naar de meest kansrijke variant van de zeven die zijn gewogen: die ene waarbij groenten en fruit afgebakend worden volgens de codes die de Douane hanteert. ,,We moeten hierover in gesprek.”

De gezondheidswinst is klein, in het gunstigste geval stijgt de verkoop van groente en fruit met vier procent. Terwijl het plan wel duur uitpakt: met het afschaffen van de btw loopt de schatkist tussen de 550 en 950 miljoen euro per jaar mis. Kamerlid Eva van Esch van de Partij voor de Dieren roept het kabinet op alsnog vaart te maken met de invoering: ,,Laten we goede ideeën sneuvelen omdat de definitie lastig is? Onze tijd vraagt om politieke moed, niet om knikkende knieën.”

De onderzoekers denken zelf dat er betere manieren zijn om burgers gezonder te laten eten. Ze noemen een suikertaks, dus het duurder maken van ongezond eten, het weghalen van snoepautomaten op scholen, of bijvoorbeeld een verbod op reclame.
En er valt zelfs nog te denken aan subsidie op groente en fruit. Al moet je daar dus weer mee uitkijken, want wat valt daar precies onder?

Belangenvereniging GroentenFruit in Huis noemt de conclusie een ‘stap terug’ bij het streven naar gezondere eetgewoonten. Volgens de brancheorganisatie blijkt uit verscheidene onderzoeken dat prijsmaatregelen voor groenten en fruit wel degelijk effect hebben. ,,In combinatie met andere maatregelen, geeft het wel de juiste stimulans voor een gezonde keuze.’’

GroentenFruit Huis denkt juist dat het relatief eenvoudig is om het nultarief allereerst in te voeren voor onbewerkte groenten en vruchten. Daarmee zouden al ‘grote stappen gezet worden’, laat een woordvoerster weten. Ook de waarschuwing van SEO voor de hoge kosten die gepaard gaan met de belastingmaatregel valt slecht. ,,In een land waar de gezondheidszorgkosten steeds verder oplopen en het percentage consumenten met overgewicht en leefstijlgerelateerde aandoeningen alleen maar groter wordt, gaan in dit geval de kosten voor de baten uit.’’

Het Voedingscentrum noemt het ‘jammer’ als het nultarief het niet gaat halen. ,,Want er gaat een heel mooie signaalfunctie van uit. Zeker in een tijd waarin mensen hun boodschappen steeds duurder zien worden”, reageert de voorlichtingsorganisatie voor goed eten. ,,Maar als het niet uitvoerbaar is en het beoogde effect te klein, dan verliest het zijn functie.’’

Bekijk hier al onze video’s over de politiek: