RIVM: superspread-events en explosie aan infecties waren niet in een model te vangen

,,We zitten met grote onzekerheidsmarges”, zei minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid (CDA) in debat met de Eerste Kamer vanochtend. ,,De besmettingscijfers zijn astronomisch hoog. Zo’n snelle stijging hadden we niet voorzien, niet verwacht. Nu moeten we kijken hoe de infecties door de generaties wandelen, en we verwachten wel degelijk dat  de ziekenhuisopnames iets gaan oplopen.”

RIVM-expert Aura Timen meldde in een vragenronde in de Tweede Kamer dat het reproductiegetal van het coronavirus boven de twee ligt, zo hoog is het sinds de eerste maand van de corona-uitbraak niet meer geweest. 

Vooral in de leeftijdsgroep 18 tot 24 explodeerde het aantal besmettingen afgelopen week, met een stijging van bijna 900 (!) procent ten opzichte van de periode daarvoor. ,,Het aantal infecties is verzesvoudigd”, zei Timen. In alle leeftijdscategorieën stijgt het aantal infecties, al zijn de toenames bescheiden bij de ouderen en fors bij jongeren. Zo verschiet de coronakaart van Nederland in krap twee weken tijd compleet van kleur: van de veilige groene en gele zones staan veel regio's nu op oranje en zelfs rood. Vooral in Groningen, Amsterdam en Utrecht schieten de curves omhoog. 

_{Tekst gaat verder onder grafiek.}

Het RIVM turfde tot dusver 137 clusters van tien of meer besmettingen, waarbij er ook brandhaarden zijn met ‘meer dan honderden gevallen'. ,,Verreweg de meeste clusters zijn in de horeca, festivals, studentenverenigingen”, zei Timen.  Zo was er een tweedaags festival met tienduizend bezoekers en ‘meerdere honderden besmettingen’. 

De stijging in Nederland is ook veel groter dan in de buurlanden. ,,België en Duitsland hebben hun nachtleven niet versoepeld. Dan zie je bij ons dus de explosieve stijging met jongvolwassenen die na de versoepelingen samenkwamen, tegelijkertijd met de sterke opmars van de deltavariant.” 

Geen epidemiologisch model kon deze samenloop van omstandigheden vangen, denkt het RIVM. ,,Deze explosieve groei kan je niet voorspellen.” Zo heeft Nederland letterlijk gedaan waartoe premier Rutte in het voorjaar nog opriep, al bedoelde hij wat anders toen hij zei dat we het ‘in de hand hebben om (de modellen van) Jaap van Dissel te verslaan'.  

Luister ook onze podcast Politiek Dichtbij

In verpleeghuizen is het beeld nog ‘rustig’, zegt Timen. ,,Slechts in één procent van alle locaties zijn besmettingen.”  

Het RIVM weet niet of de hausse aan besmettingen op superspread-events ook zal leiden tot een flinke toename van het aantal coronapatiënten in ziekenhuizen. Omdat veel (jong)volwassenen gevaccineerd zijn of worden en versoepelingen in het nachtleven weer deels teruggedraaid zijn, rekenen de modelleurs met een ‘ondergrens’ van 150 coronapatiënten op de IC (dat zijn er nu nog 84) en een bovengrens van 600 bezette bedden. ,,Maar het is omgeven met onzekerheden, dit zijn de extremen die we schetsen.”

,,We zien dat gevaccineerden een klein risico lopen om besmet te raken, ten opzichte van de gedeeltelijk en niet-gevaccineerden”, aldus Timen. ,,Van de twintigers die positief testten is slechts één procent volledig gevaccineerd, en twee procent deels gevaccineerd.” Overigens ontbreekt bij een derde van de besmette personen het zicht op de vaccinatiestatus.

De Jonge herhaalde in het debat in de Ridderzaal zijn excuses van gisteren, toen hij en demissionair premier Mark Rutte erkenden dat de juni-versoepelingen ‘een inschattingsfout’ waren. ,,We hebben het inhaalgedrag onderschat. Niet alleen bij jongeren, iedereen zal herkennen dat die anderhalve meter echt niet overal nageleefd wordt. En het toegangstesten was een te grote sprong, het was te vroeg. Controles bij de poort waren niet altijd scherp, de geldigheidsduur van een negatieve test was wat lang, en een klein percentage vals-negatieve tests kan bij zulke grote feesten al snel toch tot spreiding leiden. Al die factoren hebben geleid tot de toename.” 

De Jonge wil goed bij zichzelf te rade of hij en collega's ‘rode seinen’ gemist hebben. ,,Wat hebben we over het hoofd gezien? Stonden we voldoende open voor alle signalen?” Morgen debatteert de Tweede Kamer nog over lockdownslot op het nachtleven. 

Kijk hier onze video's over het coronavirus: