Tellers zakken door hun hoeven door stembiljetten zo groot als landkaarten en hoge opkomst

Donderdagochtend vroeg werd bekend dat meerdere gemeenten in Nederland door vermoeide stemmentellers hun werkzaamheden hebben moeten staken. Naast de omvang van de stembiljetten, die soms wel boekwerken leken, zou de uitzonderlijk hoge opkomst daarbij een rol hebben gespeeld. Binnenlandse Zaken gaf gemeentes rond half drie ‘s nachts instructies over onder welke voorwaarden het tellen tijdelijk kon worden gestopt. Zorgvuldigheid gaat volgens het ministerie boven snelheid.

Zo werd in Roosendaal woensdagnacht rond vier uur ’s nachts op drie stemlocaties het tellen tijdelijk stilgelegd. Dat de stemmentellers uitgeput raakten, kwam volgens het gemeentebestuur onder meer door het grote aantal partijen dat dit jaar meedeed aan de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen. Daardoor waren de stembiljetten ellenlang en was het vouwen voor de telling een heel gedoe.

Op sociale media werd ook melding gemaakt van tijdelijke stopzetting in Pekela (Groningen). Een woordvoerder van die gemeente vertelt dat de vermoeidheid optrad doordat er twee soorten stembiljetten (voor de Provinciale Staten en voor de waterschappen) geteld moesten worden. Ook lag de opkomst bij sommige bureaus onverwacht ruim boven de 70 procent. Daar was het personeelsbeleid niet op afgestemd.

Minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) denkt ook dat de hoge opkomst een van de redenen is dat het tellen van stemmen bij deze verkiezingen veel langer duurt. Uit verdere evaluatie moet naar voren komen wat andere oorzaken zijn. ,,We evalueren de verkiezingen altijd goed”, zei de bewindsvrouw. ,,Dit is natuurlijk een van de punten die we nadrukkelijker gaan bekijken.” Bruins Slot wilde alleen zeggen dat ‘een aantal’ gemeenten het tellen heeft gestaakt. Om hoeveel het exact gaat, is niet duidelijk.

Een woordvoerder van de minister voegde daar donderdagmiddag aan toe: ,,Het tellen is normaal al een enorme klus en het was natuurlijk een dubbele verkiezing, en dan moet er dubbel geteld worden. Soms ook voor meerdere waterschappen. De opkomst was hoog; hoger dan normaal. En de mensen willen het graag zorgvuldig doen. De meeste gemeenten zijn er in geslaagd de telling door het stembureau vannacht afgerond te hebben.”

Bij eerdere verkiezingen was er ook kritiek op de enorme klus die handmatig tellen van de stemmen met zich meebrengt. De ergernis was destijds bij veel gemeenten groot, vaak vanwege tekorten aan tellers. Ze vonden het handmatig tellen van de stemmen tot diep in de nacht te stressvol en niet meer van deze tijd. Daarnaast zouden mensen veel meer fouten maken dan machines bij het tellen. Er is al eerder geëxperimenteerd met de inzet van stemcomputers, maar die worden vooralsnog niet veilig genoeg geacht.

Binnenlandse Zaken is operationeel verantwoordelijk voor een goed verloop van de verkiezingen voor de Provinciale Staten en de waterschappen. In de betrokken gemeenten werd vannacht een proces-verbaal opgemaakt met de tussenstand, waarin de hoeveelheid geldige stempassen, geldige volmachten en geldige kiezerspassen waren opgenomen. Alle stempassen en stembiljetten zijn verzegeld en beveiligd. Donderdagmorgen vroeg werd de telling hervat.

Een woordvoerder van de Kiesraad laat weten dat deze organisatie voor de zomer een evaluatieadvies zal uitbrengen over deze verkiezingen. ,,Daarin wordt alles meegenomen over het verkiezingsproces. Dan kan dit zeker ook aan de orde komen.” Bij deze verkiezingen fungeert de Kiesraad vooral als expertisecentrum, aldus de zegsvrouw.

Bij de verkiezingen in mei 2024, voor het Europees Parlement, wordt geëxperimenteerd met een kleiner stembiljet, maar dat vergt ‘zorgvuldige voorbereiding’, aldus het ministerie.

Bekijk hier al onze video’s over de politiek: