De UT riep vorige maand de hulp in van lezers in een groot Europees onderzoek naar eenzaamheid onder ouderen. Drie onderzoekers hebben de 71 schriftelijke reacties gebruikt als inspiratiebron. Ze zijn verrast door de dikwijls uitvoerige en de van grote betrokkenheid getuigende inzendingen.

„We hadden geen idee wat we konden verwachten”, zegt Nijboer, „maar de brieven of emails gaven allemaal inzicht. Er waren hartekreten bij - ‘ik ben óók eenzaam’-, waarschuwingen - ‘scheer niet alle ouderen over één kam’ en vele tips. Ze lieten hun kaarten zien en sommigen gaven toe dat ze er best wel mee worstelden. Bijvoorbeeld die man die moest kiezen tussen de fles of de fiets. Ik vind het heel sterk, als je dat kunt”.

Het bevreemdt de onderzoekers niet dat veel inzendingen gaan over het versterken van contacten tussen mensen. Mensen die ermee vertrouwd zijn bepleiten het gebruik van de smartphone en de iPad voor chatten en het delen van foto’s. Ouderen die er huiverig voor zijn vragen om simpelere varianten ervan en niet steeds veranderende software.

Veel reacties gaan over het vertellen van verhalen. Iedereen heeft in zijn leven gebeurtenissen meegemaakt die het doorgeven waard zijn. Ze zouden ze kunnen opschrijven of hulp kunnen krijgen bij het noteren ervan, waarna ze doorverteld of gedeeld kunnen worden.

Dat sluit aan bij een derde groot thema in de reacties: het zoeken naar zingeving van het leven na het verlies van een partner en het vertrek uit het arbeidsproces. Vrijwilligerswerk wordt herhaaldelijke genoemd als mogelijkheid. Diverse schrijvers vinden dat ouderen het heft in eigen hand moeten nemen.

Een vierde, vaker terugkerend thema is de invloed van de inrichting van de stad en de manier van bouwen op eenzaamheid. Het verdwijnen van verzorgingshuizen en aanleunwoningen werken volgens diverse schrijvers eenzaamheid in de hand. Ze pleiten voor kleinschalige woningbouw rond centrale gezamenlijke voorzieningen.

De onderzoekers hebben geïnspireerd hierdoor diensten en producten bedacht. Onderzoeker Maxim de Leeuw constateert dat er wel vraag is naar virtuele oplossingen maar dat ze niet te technisch mogen zijn, anders schrikken ze af en kunnen ouderen er niet mee overweg. Hij ziet mogelijkheden om mensen virtueel te laten samen eten. Ze eten in feite thuis, maar lijken via een vr-bril toch samen te dineren en kunnen wel samen praten.

Onderzoekster Sefora Tunç heeft op basis van de inzendingen een lamp bedacht die bij een alleenstaande oudere in huis staat, maar door bijvoorbeeld de kinderen op afstand kan worden bediend. De kleur van het licht geeft een boodschap, van ik ben thuis, ik denk aan je tot slaap lekker. „Ik heb dit bedacht omdat mij opviel dat veel mensen het moeilijk vinden om in een leeg huis te komen”, aldus Tunc. Het licht geeft het gevoel van presentie van een dierbare.

Onderzoekster Floortje van der Geest is bezig met de ontwikkeling van een een virtuele wereld die zonder hulp van buitenstaanders makkelijk bediend kan worden door ouderen zelf. „Gerard Wiltinks idee van de virtuele reis in een oud busje heeft erg geholpen om mijn idee verder te ontwikkelen. Waar ik eerst alleen een soort virtuele woonkamer wilde maken, waar ouderen met elkaar kunnen kletsen vanuit de comfort van hun eigen huis, maak ik nu een programma waar ze ook naar andere locaties op de wereld kunnen reizen, samen of alleen”.