Belgische acteur Johan Leysen (73) plots overleden

Zingen deed hij niet, hij zei zijn teksten, op een manier zoals hij alleen dat kon. Maar met een rol in de zelden opgevoerde Verdi-opera Ernani schreef de Vlaamse acteur Johan Leysen eind vorig jaar wéér een nieuw hoofdstuk op zijn ellenlange cv.

,,Ik houd van de afwisseling’’, zei Leysen daarover in de Vlaamse krant De Morgen. ,,Van telkens nieuwe dingen en nieuwe mensen ontdekken. Soms valt dat mee, soms valt dat tegen – dat hoort erbij. Ik vind het spannend. Ik heb nooit een carrièreplan gehad. Misschien zijn er mensen die dat kunnen, maar ik geloof daar niet in. Ik zou het alleszins niet kunnen. Het loopt toch altijd anders dan je denkt. Het leven hangt af van toevallige ontmoetingen, van contacten die je maakt, en van wat daaruit al dan niet voortkomt. Ik ben intussen een oude knar, maar ik heb niets opgebouwd. Dat is een illusie.”

Leysen volgde een opleiding tot acteur aan de vermaarde Studio Herman Teirlinck in Antwerpen en verhuisde vervolgens naar Amsterdam, waar hij aan de slag ging bij Toneelgroep Baal. In 1981 speelde hij voor het eerst in een Nederlandse film: Ben Verbongs Het meisje met het rode haar; daarna onderscheidde hij zich met rollen in De grens (Leon de Winter, 1984), Ei (Danniel Danniel, 1988) en Romeo (Rita Horst, 199). Het gevolg was een internationale filmcarrière.

Hij was te zien in meer dan 170 films en series (‘Maar als je in een film uit 1982 op de achtergrond een scheet laat, staat dat er ook tussen’), waaronder Jean-Luc Godards Je vous salue, Marie (1985), het voor een Oscar-genomineerde Daens (1992) van Stijn Coninx, Anton Corbijns The American (2010) en Terrence Malicks A Hidden Life (2019), Pink Moon (2022) en Noise (2023). In 1998 won hij het Gouden Kalf voor de beste acteur voor zijn hoofdrol in Peter Delpeuts minimalistische Felice… Felice…, waarin hij een Nederlandse fotograaf speelt die aan het eind van de 19de eeuw door Japan trekt en allerlei mensen ontmoet die hem veel leren over het land en over zichzelf.

Naast film en series (De smaak van De Keyser, The Missing) is Leysen altijd theater blijven doen; niet alleen in Nederland (onder meer bij De Appel in Den Haag, het Publiekstheater in Amsterdam en het RO Theater in Rotterdam) en België (onder anderen met Guy Cassiers en Milo Rau), maar ook elders in Europa, niet alleen in het Nederlands maar ook in het Frans, Engels en Duits.

Zijn indrukwekkende cv heeft Leysen nauwelijks veranderd. ,,Je moet niet denken dat jij een film maakt. Dat merk je wel vaker bij acteurs; als het een succes is, hebben zij de film gemaakt en als het een flop is dan hebben ze ‘m gedraaid met die en die’’, zei Leysen in 1996 in een interview met de Filmkrant over de geheimen van het vak.

Uit datzelfde interview: ,,Om jezelf zover te krijgen dat je er gewoon bent, zonder dat je alles zo virtuoos of knap mogelijk wilt doen, daar is moed voor nodig, en daar is een zelfbeeld voor nodig dat je dat toestaat. IJdelheid zit je alleen maar in de weg. Je toont namelijk niet jezelf, wat het mooiste is wat er bestaat bij acteren, maar je toont het beeld dat je wilt dat de ander van je heeft.’’