Cabaretier en schrijver Wim de Bie op 83-jarige leeftijd overleden

De dood van de gezichtsbepalende cabaretier en schrijver, wiens typetjes bij het collectieve geheugen van Nederland horen, is bij de VPRO aangekomen als een enorme schok. ‘Wat Wim de Bie voor onze omroep heeft betekend, als onderdeel van het duo Van Kooten en De Bie en als zelfstandig programmamaker kan niet worden overschat. Ook herdenken wij een zeer aimabele collega’, laat de omroep weten.

‘Voor meerdere generaties progressief denkende Nederlanders heeft Wim de Bie het geweten aangesproken. Hij deed altijd een appèl tot nadenken en beschaving, en niet achter de massa aanlopen’, zegt algemeen directeur VPRO Lennart van der Meulen. ‘En dat met het unieke gevoel voor humor dat het werk van Van Kooten en De Bie kenmerkte.’

Wim de Bie maakte faam met Kees van Kooten met het programma Van Kooten en de Bie. Zij vormden al sinds 1963 een hecht team. Hun eerste gezamenlijke creatie was De Klisjeemannetjes, een duo dat in De Bie's VARA-radioprogramma Uitlaat met milde spot en in plat-Haags de burgerlijkheid van die dagen op de korrel nam.

Van 1974 tot 1998 was het duo in eigen producties regelmatig te zien op de Nederlandse televisie, onder andere in het Simplisties Verbond, Van Kooten en De Bie en Keek op de Week. Voor hun werk ontvingen Van Kooten en De Bie twee keer de Zilveren Nipkowschijf en een Ere-Nipkowschijf. Naast tv-programma’s maakten Van Kooten en De Bie tussen 1972 en 1986 de Bescheurkalender, een dagkalender met humoristische teksten en beelden.

De grappen en creaties van Van Kooten en De Bie spraken voornamelijk een intellectueel publiek aan en boden een kritische blik op de samenleving en de politiek. Het duo heeft een blijvende invloed uitgeoefend op de Nederlandse taal. Voorbeelden zijn woorden als ‘doemdenken’ uit 1980 en de tegenhanger ‘positivo’ uit 1982 en de uitdrukking ‘stoont als een garnaal’ uit 1969. Meerdere termen werden ook toegevoegd aan de Van Dale omdat zij na decennia nog steeds ingeburgerd zijn in het vaderlandse taalgebruik.

Behalve hun taalgebruik hebben ook talloze typetjes zich in het collectieve geheugen gegrift, zoals De Positivo’s, de zusjes Jet en Koosje Veenendaal, moeder en zoon Frank en Carla van Putten en de gebroeders Arie en Gé Temmes. Een van hun grootste successen was De Tegenpartij, een fictieve Nederlandse populistische partij met als boegbeelden de twee ‘vrije jongens’ Jacobse en Van Es uit Den Haag. Zij stopten met deze persiflage nadat zij begin jaren 80 het gevoel kregen ingehaald te worden door de werkelijkheid, door de opkomst van de rechtse Centrumpartij (CP) van Hans Janmaat.

Een team van televisiekenners riep Van Kooten en De Bie in 2020 uit tot het allerbeste duo uit de Nederlandse televisiegeschiedenis. De jury beoordeelde een lijst van zestig koppels. Het belangrijkste criterium was de vraag in hoeverre zij elkaar versterkten als zij samen op televisie te zien waren.

Vanaf de jaren 80 begon De Bie met het schrijven van boeken en bracht hij, naast zijn werk met Van Kooten, enkele solo-cd’s uit. Van Kooten stopte in 1998 met het werken voor de televisie, De Bie ging nog vier jaar door met zijn eigen programma’s als Spreker: Wim de Bie, Nachtcrème en, samen met Annet Malherbe, Beetje Laat. In 2002 stapte De Bie over op de nieuwe media en begon hij met zijn eigen weblog, genaamd Bieslog. In ruim vijf jaar publiceerde hij meer dan 7000 teksten en verwierf Bieslog een groot en vast lezerspubliek.

De VPRO besloot deze teksten in 2019 te conserveren en het oude Bieslog op haar website te bewaren. Het was eigenlijk niet mogelijk om alle bijdragen online te laten staan, omdat de blog draaide op zwaar verouderde techniek. Maar de VPRO vond de ontsluiting van het digitaal erfgoed van De Bie zo belangrijk dat dit project toch werd doorgezet.

‘De Bie was een satiricus en zijn observaties waren scherp, gevat en ironisch, maar nooit cynisch of grof. Wel vooruitziend. Bijna zijn hele leven lang gaf hij commentaar op de actualiteit, op zijn eigen kenmerkende manier. Als zichzelf, maar vooral met typetjes als Otto den Beste, Dirk, Tedje van Es, Thea Ternauw en Arie Temmes’, schrijft de VPRO. ‘Aan die strijdbaarheid is nu definitief een einde gekomen. Wat blijft is de herinnering aan een geweldige maker en collega, wiens radio- en televisiewerk door ons gekoesterd zal blijven worden.’

Van Kooten wil niet reageren op het overlijden van zijn collega en goede vriend. De Bie is 27 maart 2023 in alle rust thuis overleden in het bijzijn van zijn familie. Hij wordt in zeer besloten kring begraven.

Luister hieronder ook naar de AD Media Podcast of abonneer je via Spotify of iTunes. Vind alle onze podcasts op ad.nl/podcasts.

Dit was Wim de Bie op zijn best: