Proberen te ontspannen maakt juist onrustig: ‘Druk hoofd wordt nog drukker’

Soms kom je er zo eentje tegen: een woord dat precies een ervaring beschrijft, waarvan je niet wist dat er een woord voor bestond. Dat had ik toen ik onlangs het woord stresslaxing zag staan, een samentrekking van ‘stress’ en ‘relaxing’. Je zult het niet vinden in de Van Dale, maar wel online: stresslaxing houdt in dat je probeert te ontspannen, maar dat dat niet lukt, omdat je van dat ontspannen juist onrustig wordt.

Dat zit zo. Stel, je hebt dusdanig veel werk te verzetten, dat je er een tikkeltje gestrest van raakt. Potjandikkie, denk je, nu ben ik gestrest, tijd om te ontspannen! Vervolgens ga je op de bank zitten, in bad of op je meditatiekussentje. Maar in plaats van daar een beetje tot rust te komen, merk je dat je in je hoofd alsnog over die berg werk aan het nadenken bent. Dubbel vervelend natuurlijk, want je wás al gestrest en nu word je van dat niets doen nóg gespannener. Door de spanning wilde je juist ontspannen, maar nu word je van het relaxen juist gestrester. Die buitengewoon paradoxale situatie noem je dus stresslaxing.

Sowieso is voor veel mensen ‘niets doen’ zo ongeveer het moeilijkste dat er is, precies het tegenovergestelde dus van ontspannen. Wanneer je toch al geneigd bent tot stressen, of van jezelf een piekeraar bent, is het vaak helemaal geen lolletje om ‘even lekker niets te doen’. Als je van jezelf al een druk hoofd hebt, krijg je het van niets doen vaak nóg drukker in je kop.

Hiermee is gelukkig niet gezegd dat je in drukke tijden helemaal niet kunt ontspannen. Je kunt dat echter misschien het beste doen door niet helemáál tot stilstand te komen, maar door juist iets anders te gaan doen. Wandelen, een taart bakken, een uurtje yoga, je favoriete plaat opzetten of een muziekinstrument bespelen, een bal hooghouden of een kleurplaat voor volwassenen (ja, die bestaan!) – het zijn allemaal manieren om even ‘af te koppelen’ zonder volledig tot stilstand te komen. Je hoofd blijft wel bezig, maar dan met iets anders. En dat helpt ontspannen zonder te stresslaxen.

Jon Kabat-Zinn – grondlegger van de mindfulness-meditatie – zei het ooit heel mooi: je zou eigenlijk elke dag minstens een uur moeten mediteren. Behalve wanneer je het erg druk hebt, dan minstens twéé uur. Maar mocht je daar door de drukte even de hoofdruimte niet voor hebben, dan kan het juist helpen om met iets actievers je zinnen te verzetten. 

Thijs Launspach is psycholoog en stressexpert. Hij schreef hierover de boeken Fokking druk (2018), Werken met millennials (2019) en Werk kan ook uit (2020). 

Waar komt (werk)stress eigenlijk vandaan? Thijs legt het hieronder uit: