‘Vakantiebonus’ van dik een week in Nederland dankzij cao

De vakbondskoepel gaat er met gestrekt been in, omdat het aantal werknemers dat zijn arbeidsvoorwaarden dankt aan collectief overleg de afgelopen ruwweg twintig jaar flink is achteruitgegaan. In maar liefst 22 lidstaten is hun aantal gezakt in plaats van gestegen, ook in Nederland: van 82 procent in 2000/02 naar 78 in 2016/18. In Nederland lijkt een tegengestelde beweging aan de gang. ,,Het aantal werknemers dat onder een cao valt groeit, maar ook het aantal mensen dat niet onder een cao valt’’, zegt een woordvoerder van werkgeversvereniging AWVN, die ondernemers adviseert bij de cao-onderhandelingen.

Die schijnbare tegenstelling heeft twee oorzaken. Ten eerste groeit het aantal werkenden. Daardoor vallen er meer mensen onder een cao. Maar steeds meer banen worden door zzp’ers bezet. En die vallen vaak niet onder een cao, omdat ze als zelfstandig ondernemer werken.

Daarnaast speelt de opkomst van nieuwe sectoren, zoals onlinebedrijven en techbedrijven. ,,Dat zijn jonge, snelgroeiende bedrijfstakken waar nog geen cao voor geldt’’, legt de woordvoerder van AWVN uit. ,,De professionalisering van die bedrijven komt pas later. Dan krijg je de vraag als bedrijf: wil je een cao of spreek je liever binnen het bedrijf de arbeidsvoorwaarden af?’’

Dat laatste komt ook vaker voor. Werkgevers willen meer grip op de afspraken en meer maatwerk voor hun eigen bedrijf. Dan kunnen ze met de ondernemingsraad een arbeidsvoorwaardenpakket afspreken en de vakbonden op die manier buitenspel zetten. En soms wordt een cao afgesloten met een heel kleine vakbond.

In heel Europa gaat het om 3,3 miljoen werknemers die begin deze eeuw nog wel onder een cao vielen en nu niet meer. De verschillen zijn groot: in Litouwen profiteert maar 7 procent van de werknemers van collectief overleg, in Oostenrijk is dat 98 procent. Twee derde van de lidstaten, vooral in Midden- en Oost-Europa maar ook Duitsland, zit onder de norm van de Europese Commissie van 70 procent.

Commissievoorzitter Von der Leyen wil die landen dit najaar verplichten tot een nationaal plan, zodat weer meer werknemers in plaats van minder hun arbeidsomstandigheden collectief geregeld zien. Terecht, vindt Lynch, want behalve tot meer vakantiedagen leidt collectief overleg ook tot een betere betaling en baanbehoud. Het werkgeversvoordeel is een hogere productiviteit. De discussie over meer cao’s ontbrandt dit najaar, als het Europese Parlement de behandeling begint van voorstellen voor een hoger minimumloon, een ander heet hangijzer.

De studie over vakantiedagen die vandaag wordt gepubliceerd, moet de politieke druk verhogen. Zij wijst uit dat Europese cao-werknemers gemiddeld drie vakantiedagen meer hebben dan hun niet-cao-collega’s. Nederlandse werknemers profiteren met 5,6 dagen het meest, na Duitsland en Kroatië met elk tien dagen.

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: