‘Verhoog de pensioenleeftijd met één maand per jaar, dat is eerlijker’

De snelle stijging van de AOW-leeftijd was een van de breekpunten in het overleg over een nieuw pensioenstelsel. Volgens de huidige systematiek stijgt de AOW-leeftijd mee met de levensverwachting. Dat houdt in dat elk jaar langer leven een jaar langer werken betekent. Wetenschappers van het Nidi, het instituut voor demografie, stellen een veel langzamere stijging voor: een maand per kalenderjaar. Hiermee willen ze de discussie over een nieuw pensioenstelsel vlot trekken.

,,Dat vinden veel mensen onrechtvaardig’’, zegt Harry van Dalen, hoogleraar economie en verbonden aan het Nidi. ,,Ze hebben niet het gevoel dat ze zelf profiteren van de winst in levensverwachting.’’ De FNV wil dat de stijgende levensverwachting maar voor de helft doorwerkt in een hogere AOW-leeftijd. En er moet een oplossing komen voor mensen met zware beroepen. Die mensen hebben al de grootste moeite om tot hun 65ste te blijven werken.

Het kabinet houdt vooralsnog vast aan de huidige verhoging van de leeftijd dat mensen met pensioen kunnen. De pensioenleeftijd stijgt tot 67 jaar en drie maanden in 2022. Daarna wordt de AOW-leeftijd verhoogd als de levensverwachting verder stijgt. Vuistregel is dat mensen gemiddeld 18,3 jaar AOW krijgen.

In het debat in de Tweede Kamer over het mislukken van het pensioenoverleg deed minister Koolmees van Sociale Zaken wel een belofte. Hij wil een onderzoek doen of de huidige koppeling tussen levensverwachting en pensioenleeftijd versoepeld kan worden. Het kabinet houdt vooralsnog vast aan de snelle stijging van de AOW-leeftijd om de kosten in de hand te houden. Door de vergrijzing komen er steeds meer gepensioneerden, waardoor de kosten van de AOW fors stijgen. Door mensen langer te laten doorwerken wordt die stijging beperkt.

Veel, vaak oudere, werknemers vinden die snelle verhoging van de AOW-leeftijd onrechtvaardig. Ze hebben het gevoel dat de finish wordt verplaatst als ze er bijna zijn. Wie een paar jaar geleden nog dacht met 65 te kunnen stoppen, moet nu doorwerken tot 67 jaar. En door de AOW-leeftijd afhankelijk te maken van de levensverwachting, blijft het steeds onduidelijk hoeveel langer mensen moeten doorwerken.

Dat leidt tot onzekerheid en boosheid op de werkvloer, bleek uit eerder onderzoek van het Nidi. ,,De rekening wordt nu helemaal gelegd bij de huidige en toekomstige generatie werkenden. Die krijgen een disproportionele doorwerklast’’, betoogt Van Dalen. ,,Zeker voor de zware beroepen moet een oplossing gevonden worden. Veel werknemers hebben nu al moeite om de stijging van de pensioenleeftijd bij te benen.’’

Van Dalen onderzocht met twee collega’s verschillende varianten voor de stijging van de AOW-leeftijd. Uitgangspunt was dat de oplossing betaalbaar moet zijn en rechtvaardig is voor de huidige en toekomstige werkenden. ,,We hebben gekeken naar de kosten als de AOW-leeftijd maar voor de helft meestijgt met de levensverwachting. Datzelfde hebben we gedaan voor een kwart en driekwart.’’

Niet verrassend is dat de kosten in al die varianten stijgen. Mensen gaan eerder met AOW, dus er komen sneller meer AOW’ers bij. Bovendien krijgen de mensen langer AOW en pensioen. ,,Als je de stijgende levensverwachting maar voor de helft meeneemt bij de verhoging van de AOW-leeftijd, stijgt het aantal gepensioneerden tot 4,2 miljoen in 2040. Dat is 300.000 meer dan bij het huidige beleid. De extra kosten bedragen in 2040 3 miljard euro’’, aldus Van Dalen.

Het voorstel van de FNV om de pensioenleeftijd op 66 jaar te bevriezen is duur. ,,Dat kost 8 miljard euro extra in 2040.’’ Die kosten lopen nog verder op tot 9 miljard euro in 2050, blijkt uit berekeningen van het Nidi. De kans dat dat voorstel het haalt in politiek Den Haag lijkt klein.

Behalve om geld gaat het ook om het rechtvaardigheidsgevoel van mensen. In de huidige wetgeving stijgt de AOW-leeftijd steeds in stappen van drie maanden. Nederland is internationaal gezien een koploper als het gaat om de stijging van de pensioenleeftijd. De meeste ontwikkelde landen hebben een rustiger stijgingstempo.

Van Dalen doet met zijn collega’s het voorstel de huidige systematiek te vervangen door een simpele vuistregel. ,,Verhoog de AOW-leeftijd elk kalenderjaar met één maand. Dat is de variant dat een jaar langer leven negen maanden langer werken betekent. Als je die maatregel in 2020 laat ingaan, komt de AOW-leeftijd in 2027 op 67 jaar. Dat is zes jaar later dan in de huidige wetgeving.’’ De extra kosten voor de invoering van die vuistregel vallen mee. In 2032 zijn de extra kosten 2 miljard euro.

Het grote voordeel is dat deze maatregel duidelijk is en mensen lang vooraf weten waar ze aan toe zijn, betoogt Van Dalen. ,,Het is wel belangrijk om de stijging elke paar jaar te evalueren. De band tussen de levensverwachting en de pensioenleeftijd moet intact blijven.’’

Lees de beste artikelen op het gebied van werk en carrière via onze wekelijkse nieuwsbrief!

Huisarts Bettina van Steenis uit Enschede hekelt het verhogen van de pensioenleeftijd.