‘Wat betreft risico’s kun je beter vertrouwen op de cijfers dan op je gevoel’

Alleen als het echt niet anders kan, ga ik met het vliegtuig. Omdat ik vind dat er dicht bij huis genoeg te bewonderen is. Maar ook omdat ik vliegen eng vind.

Vliegangst is echter totaal irrationeel, weet ik. Uit cijfers van de Bosatlas van de Veiligheid uit 2017 blijkt dat vliegen een van de meest veilige manieren van reizen is. De kans dat je vliegtuig neerstort, is 1 op 1,4 miljoen. Even ter vergelijking: de kans dat je doodgaat in een auto is 1 op 88.100 en de kans dat je overlijdt door een val is 1 op 4900. (Wat dat betreft ben ik heel consequent. Ik heb óók een hekel aan autorijden en heb hoogtevrees op een keukentrapje.)

Maar waarom ben ik en vele anderen met mij dan bang om te vliegen? Echt rationeel is het niet. Het heeft te maken met een denkfout die de beschikbaarheidsheuristiek heet. We vinden dingen aannemelijker wanneer we ze ons heel goed kunnen voorstellen. En juist de heftigste, ernstigste en levendigste herinneringen blijven het best hangen in ons brein.

Wanneer ik in een vliegtuig ga zitten, denk ik onwillekeurig aan al die Hollywoodfilms waar de eettrolleys door de cabine vliegen, mondkapjes omlaagvallen en vliegtuigen vervaarlijk naar voren hellen. In 2018 overleden er 678 Nederlanders in het verkeer, maar daar heb ik niet zoveel beeld bij. Er zijn geen films over.

Door de beschikbaarheidsheuristiek vrezen we dus de verkeerde dingen. Zo liggen we piekerend wakker en zijn we bang om ontslagen te worden als er veel verhalen in de media zijn over massa-ontslagen.

In het afgelopen jaar waren er volgens de Inspectie SZW 4368 arbeidsongevallen en kwamen er 71 mensen op het werk om. Door vallen van grote hoogte, bewegende delen van machines en aanrijdingen. Toch is het voor mensen lastig om voor te stellen dat ze op een dag niet thuis zouden komen van hun werk. En lijken veiligheidsmaatregelen vaak wat overdreven. Het gaat toch altijd goed?

In een ideale wereld zou de krant volstaan met verhalen over de échte risico’s in het leven, zoals te veel fijnstof inademen of van een steiger vallen. Tot die tijd zullen we ons best moeten doen om wat betreft risico’s meer te vertrouwen op cijfers dan ons gevoel.

De meeste mensen zijn in meer of mindere mate bang voor de dood. De sociologie kan ons troost bieden, zegt wetenschapper Bart Van Heerikhuizen:

Lees de beste artikelen op het gebied van werk en carrière via onze wekelijkse nieuwsbrief!