Astronomen delen eerste beeld superzwaar zwart gat in hart van de Melkweg

Het zwarte gat heeft de naam Sagittarius A* meegekregen. Er bestonden al vermoedens over het bestaan van dit zwarte gat in ons sterrenstelsel, maar dankzij het gemaakte beeld is dit voor het eerst echt bewezen. Sagittarius A* staat op 27.000 lichtjaar afstand van de aarde en is ongeveer vier miljoen keer zo zwaar als onze zon. Dit is zo ver weg van de aarde, dat wij nooit de effecten van het zwarte gat zullen merken.

,,Een zwart gat zendt zelf geen licht uit, maar het licht dat eromheen wel te zien is wordt door het zwarte gat gebogen”, vertelt Jesse Daas, promovendus aan de Radboud Universiteit. ,,Dankzij die buiging van het licht laat het beeld een scherpe felle ring zien, waarbinnen één grote schaduw valt", vertelt Daas. ,,Dat we dat verschil zien, is het bewijs dat we met een zwart gat te maken hebben.” 

Daas gaat samen met andere onderzoekers aan de slag met het interpreteren van de gevonden resultaten van het wereldwijde samenwerkingsproject Event Horizon Telescope (EHT), waardoor het beeld is gemaakt. Ook Nederlandse wetenschappers werken mee aan het project, waarvoor radiotelescopen over de hele wereld aan elkaar zijn gekoppeld en het heelal afspeuren.

Dat dit beeld is vastgelegd is bijzonder te noemen, zegt Daas. ,,Er is drie jaar geleden al een foto van een zwart gat in het sterrenstelsel M87 gemaakt. Dat was toen heel erg bijzonder, omdat het de eerste keer was dat een foto van een zwart gat werd gemaakt en gepubliceerd. Een tweede keer is dat nog steeds speciaal, mede omdat het deze keer een zwart gat is dat relatief dichtbij de aarde ligt.”

Het vaststellen van de locatie van een tweede zwarte gat helpt de wetenschap vooruit, vertelt Daas. ,,Dankzij deze vondst kunnen we n aan de slag met twee datapunten, waardoor we meer over het fenomeen te weten kunnen komen. Ook kunnen we nu beter onderzoeken hoe materie beweegt onder de heftige omstandigheden rondom een zwart gat. De materie heeft daar namelijk te maken met enorm hoge lichtsnelheden en temperaturen.”

De foto heeft al direct voor meer inzichten gezorgd. ,,Dit zwarte gat is 1500 keer minder zwaar dan het vorige zwarte gat waar een beeld van is gemaakt, maar ziet er precies hetzelfde uit”, vertelt hij. ,,Er is geen enkel ander object dat er ondanks zo’n grootteverschil, er exact hetzelfde uitziet. Dat vertelt ons dat de Einsteins relativiteitstheorie klopt. De grootte van de schaduw die we zien wordt namelijk precies voorspeld aan de hand van zijn theorie. Dat inzicht kunnen we ook in toekomstige onderzoeken toepassen.”

Een zwart gat is een object in de ruimte dat zo compact is, dat de daardoor ontstane zwaartekracht zo groot is dat er niets meer aan kan ontsnappen. Zelfs licht niet.

Jesse Daas van de Radboud Universiteit legt uit: ,,Stel je voor dat je enorm sterk bent en een tennisbal vanaf de aarde omhoog gooit, dan zou die tennisbal theoretisch gezien in de ruimte terecht kunnen komen", vertelt Daas. ,,Dit gebeurt in zekere zin tijdens een raketlancering. Bij een zwart gat is dit niet mogelijk. Hoe goed en sterk mijn raket ook is, deze zou nooit uit een zwart gat kunnen ontsnappen. Ook licht wordt aangetrokken door de zwaartekracht van een zwart gat. Als ik vanuit een zwart gat met mijn zaklamp omhoog zou schijnen, komt het licht niet omhoog.”

Zwarte gaten ontstaan wanneer sterren die zwaar genoeg zijn aan het einde van hun leven op een spectaculaire wijze exploderen. Daas: ,,In zulke gevallen gooit een ster alle materie naar buiten dat erbinnen zit en stort de kern van een ster ineen tot een zwart gat.

Daas: ,,Daar is nog een hoop over onbekend, maar we verwachten dat deze over het algemeen in het midden van ieder sterrenstelsel zit, zoals dat ook bij ons het geval is. Wel weten we dat deze superzware zwarte gaten hoogstwaarschijnlijk ontstaan door het samensmelten van meerdere zwarte gaten. Op die manier ontstaat er een grotere massa. Deze Sagittarius A* heeft bijvoorbeeld ongeveer 4 miljoen keer de massa van een ster.

Bekijk onze meest bekeken nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: