Bam! Miljarden jaren oude zwaartekrachtgolf schoot langs de aarde
Een enorme trilling is in mei vorig jaar langs de aarde door het heelal getrokken. De zogenoemde zwaartekrachtgolf werd opgepikt door speciale detectoren in Italië en de Verenigde Staten. De meting is vandaag naar buiten gebracht in twee wetenschappelijke tijdschriften.
Delen per e-mail
De trilling bestond uit vier golfjes, die in totaal maar een tiende van een seconde duurden, maar de schok was uitzonderlijk. ,,Dit lijkt niet op de 'tsjirp' die we meestal meten. Dit is 'bam', het is het grootste signaal dat we hebben gezien”, aldus onderzoeker Nelson Christensen.
De schokgolf is veroorzaakt door twee zwarte gaten die ongeveer 7 miljard jaar geleden zijn samengesmolten, toen het heelal half zo oud was als nu. Een van de twee zwarte gaten was ongeveer 85 keer zo zwaar als onze zon, het andere ongeveer 66 keer zo zwaar. Die zijn zelf zo groot, dat ze misschien ook ooit door fusies zijn ontstaan.
142 keer de zon
Deze gebeurtenis roept meer vragen op dan ze beantwoordt
Door de samensmelting ontstond een nieuw zwart gat met ongeveer 142 keer de massa van onze zon. Ongeveer acht zonnemassa's aan energie werd weggeslingerd door het heelal, en dat zijn de zwaartekrachtgolven die nu zijn gemeten, de rimpels in een vijver wanneer iemand daar een steen in laat vallen.
Tot nu toe kenden wetenschappers twee soorten zwarte gaten. Als grote sterren sterven, ontstaat een gat dat hooguit enkele tientallen keren zo zwaar is als onze zon. In het midden van onze Melkweg staat daarentegen een 'superzwaar zwart gat', en zulke objecten kunnen miljarden keren zo zwaar als de zon zijn.
Het zwarte gat dat bij deze fusie ontstond, is het eerste dat daar tussenin valt, te groot voor het servet en te klein voor het tafellaken. ,,Deze gebeurtenis roept meer vragen op dan ze beantwoordt", aldus onderzoeker Alan Weinstein.
Ruimte en tijd
Albert Einstein stelde meer dan een eeuw geleden dat het heelal bestaat uit ruimte en tijd. Die vormden volgens hem één geheel, dat hij ruimtetijd noemde. Deze is de ruggengraat van het heelal. Bij een grote gebeurtenis kan ruimtetijd iets uitrekken of krimpen, en die golf trekt het hele heelal door.
Dat gebeurt bijvoorbeeld als zwarte gaten of neutronensterren botsen. Pas nu kunnen extreem gevoelige detectoren die trillingen meten. In Italië en de Verenigde Staten schijnen laserstralen door kilometerslange armen. Als een zwaartekrachtgolf langs de aarde trekt, verschuift de straal een miljoenste van een miljoenste van een miljoenste van een meter.
In 2015 werd zo voor het eerst een zwaartekrachtgolf waargenomen. Nederland is betrokken bij de detector in Italië. Nederlandse universiteiten hopen dat er over een paar jaar een nieuwe detector onder de heuvels van Limburg kan worden gebouwd, de Einstein Telescoop.
Wetenschappers maakten vorig jaar een simulatie van het zwarte gat in het centrum van de Melkweg (video)
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
PREMIUM
VOC stelde ons land centraal in de wereld: ‘Zonder dat verleden zou het heel anders zijn gelopen’
In de 17de eeuw groeit de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden uit tot het centrum van een wereldrijk. Hoe verhoudt dat rijk zich met vooral de Engelse concurrentie? -
PREMIUMVideo
IJsberg A68 (twee keer zo groot als Luxemburg) bedreigt al het zeeleven
IJsberg A68 boezemt wetenschappers angst in. Zij willen weten hoeveel schade de enorme ijsmassa aanricht in cruciaal natuurgebied van de Zuidpool. -
PREMIUMWetenschap
Haagse wiskundige is te lang onderschat: ‘Christiaan Huygens was groter dan Newton’
Christiaan Huygens (1629-1695) verdient volgens Hugh Aldersey-Williams aanzienlijk meer erkenning dan hem ten deel valt. ,,Hij is een van Nederlands belangrijkste, maar meest onderschatte wetenschappers’’, aldus de biograaf. -
PREMIUM
Andrea werkte mee aan Moderna-vaccin: ‘Ik snap de scepsis, maar de data liegen niet’
De Nederlandse Andrea Pruijssers (40) speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van het Moderna-vaccin, dat op dit moment onder het vergrootglas ligt van de Europese geneesmiddelenautoriteit EMA. De viroloog legt graag uit hoe de vaccins in elkaar zitten en waarom je er volgens haar niet bang voor hoeft te zijn. ,,Corona krijgen is echt een véél groter risico dan het vaccin nemen.” -
Nobelprijs Scheikunde naar herschrijvers van ‘code van het leven’
De Nobelprijs voor Scheikunde gaat dit jaar naar onderzoekers die manieren hebben ontwikkeld om dna eenvoudig te wijzigen. De Franse wetenschapper Emmanuelle Charpentier en de Amerikaanse biochemicus Jennifer Doudna krijgen de prestigieuze prijs toegekend, zo werd bekendgemaakt in Stockholm.
-
Onderzoek naar zwarte gaten sleept Nobelprijs voor natuurkunde in de wacht
De Nobelprijs voor de Natuurkunde is dit jaar voor de helft toegekend aan de Brit Roger Penrose en de andere helft aan de Duitser Reinhard Genzel en de Amerikaanse Andrea Ghez. Ze krijgen de prijs voor hun onderzoek naar zwarte gaten in de ruimte. -
Laatste witte giraffe ter wereld krijgt bescherming tegen stropers
Het is nog de enige witte giraffe die voor zover bekend op aarde leeft: een mannetje in een Keniaans natuurreservaat. Maar er zijn zorgen. In maart werden twee soortgelijke giraffes gedood. Daarom is het mannetje nu uitgerust met een gps-tracker. -
Europa ontdekt zijn eerste zwaartekrachtgolf
Wetenschappers hebben voor de vierde keer een zwaartekrachtgolf gemeten. Dat is een trilling in de 'ruggengraat' van het heelal. Die schokgolf gaat de hele ruimte door en kwam op 14 augustus om 12.30 uur Nederlandse tijd langs de aarde.